රූබර දේවදාසිය පැහැර ගත් ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජුට දේව ශාපය වදියි

ඒ උඩරට අවසාන රජු වූ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ (ක්‍රි.ව. 1798-1815) රජ කරන අවධියයි. හින්දු භක්‌තිකයකු වූ රජු අවුරුද්දකට වතාවක්‌ රජ පවුලේ අය සමඟ රුහුණේ කතරගම දේව වන්දනාවට යැම චාරිත්‍රයක්‌ විය. බිහිසුණු වන සතුන් පිරුණු කැලෑ මැදින් ගිනියම් අව්වේ දොaලාවල නැඟී යන කතරගම වන්දනා ගමනට මාසයක්‌ පමණ ගත විය. ඒ යැමට සති දෙකක්‌ හා ඒමට සති දෙකක්‌ ලෙසයි. ගිනියම් අව්ව වළකාලමින් රජු හා රජ පවුලේ අය දොaලා ඔසවන්නන් කණ්‌ඩායම් දෙකක්‌ එයට ඇතුළත් විය. වෙහෙසට පත් වූ කණ්‌ඩායම විවේක ගන්නා විට ඉතිරි කණ්‌ඩායම දොලා ඔසවා ගෙන යා යුතු විය. දවල් ඩහදිය මුගුරු පෙරමින් කූටක අව්වේ දොලා ඔසවා ගෙන යැම වෙනුවට අටවක සඳ මතුවන විට සවස හා රාත්‍රි කාලයේ පාරවල් හා කැලෑ මැදින් ගමන යැම ඔවුන්ගේ චාරිත්‍රය විය. එවිට අව්වෙන් විඳින පීඩන නැති වෙයි. වෙහෙසකර බව හා විඩාව අඩු වෙයි. අටවක්‌ සඳ සවස අහසේ මතු වන විට දොලා ඔසවන්නන්ට රජු හා පිරිස දොලාවල තබා ගමන් ආරම්භ කිරීමට සිදු විය.

අටවක සඳ රැස්‌ අඳුරු උරා බී මෘදු ආලෝකය බිම වගුරයි. සති දෙකක්‌ ඇවෑමෙන් කරදරයකින් තොරව රාජකීය පිරිස කතරගමට ළං ව සැපැත් ව විශේෂ ගිමන් හලක ලැඟුම් ගත්හ. සිත් සේ විඩාව දුරලන පරිදි මැණික්‌ ගඟ පිරී ගලා එන සීතල දියට බැස ඔවුහු දිය නා ගත්හ. එදා රාත්‍රි විශේෂ දේව පූජාවක්‌ විය. ඒ රජු වෙනුවෙනි. මියුරු කර්ණාට ගායන වාදන දේවාල භූමියේ ගිඟුම් දෙයි. ඒ තාල අනුව දේවාලයේ දේවදාසියෝ සිත් මෝහනය කරන නැටුම් ඉදිරිපත් කළහ. කුඩා කල උපතේ පටන් දෙවියන්ට වූ බාරහාර ඔප්පු කිරීම පිණිස ලැබුණු දැරියෝ මෙහි වැඩිහිටි කාන්තාවන් යටතේ ආරක්‍ෂාකාරීව හැදී වැඩී දවසේ වැඩි වේලාවක්‌ නැටුම් ගැයුම් වාදනවල නිරතව ඉගෙනුම ලැබූහ. දේවාල පරිශ්‍රයේ තුළම පදිංචි වී සිටින මේ රූබර දේවදාසීන්ට දිනපතා දේව පූජාවක්‌ ලෙස උදය රාත්‍රි නැටුම් ඉදිරිපත් කළ යුතු විය. ඔවුන්ට ගිහි ජීවිතය මුළුමනින්ම තහනම් විය.

සවස මෘදු ආහාර ගෙන රජු ඇතුළු පිරිස දේවදාසීන්ගේ දේව පූජා නැටුම් නරඹන්ට විය. ගලා වැගිරෙන සඳ එළිය... කටගහ පිරී යන මැණික්‌ ගඟ... ගඟ දෙපස සඳ එළියෙන් සුදට දිළිසෙන දිගු වැලි තලාව... පරිසරය සෝදා ගෙන ගලන සඳ එළිය... හිත් වශී කරවන කර්ණාට සංගීතය... ගායන... වාදන සිත් මෝහනය කරවන නැටුම් ගැයුම්... ලස්‌සන උතුරන දේවදාසීන්ගේ රැඟුම්... රජුගේ හිත චංචල වෙයි.

දේවදාසීන් අතර සිටි රූබර හිරිමල් වියේ ගැටිස්‌සියකට රජුගේ හිත තදින්ම ඇදී ගියේය. රැඟුම් බලා නිම වූ පසු පරිවාර කාන්තාවක්‌ ඇතුළට යවා එම දේවදාසිය රජු වෙත කැඳවා රජු තොරතුරු විමසීමට විය. රජු ඇසූ ප්‍රශ්නවලට ගැහෙන හදින් පිළිතුරු දුන් ඇය වහා දේවාලය පිටුපස නවාතැන්පළට දිව ගියාය.

දින තුනකින් රජු කතරගම වන්දනාව නිමවා ආපසු ඒමට සූදානම්ව ප්‍රධාන කපුරාල කැඳවා තමා කතා කළ රූබර දේවදාසිය තමා සමඟ ගෙන යන බව කපුරාළට දැන්වීය. ප්‍රධාන කපුරාළගේ සිරුර ඩහදියෙන් තෙත් විය.

"දේවයන් වහන්ස, මේ දේවදාසිය ළදරු වියේ සිට දෙවියන්ට පූජා කළ දෙවියන් නමට කැප කළ දැරියක්‌. ඇයට ගිහි ජීවිතය අකැපයි. ඔබ වහන්සේ සිත වෙනස්‌ කර ගැනීම හොඳයි."

"මේ අපේ අවසාන තීරණය රාජ අණ වෙනස්‌ වන්නේ නෑ. වහා ඒ දේව දාසිය රැගෙන එව."

රජු තම ආරක්‍ෂකයන්ට ගුගුළේය. විලාප දෙමින් දේවදාසීන් අතර සිටි රූමතිය ආරක්‍ෂකයෝ බලෙන් ඇදගෙන අවුත් දොලාවක තබා ගැටගැසූහ. "දේවයන් වහන්ස අප දෙවියන්ට කැප වූ ජීවිතයක්‌. ඔබ වහන්සේට දේව ශාපය වදියි. දේව ශාපය ස්‌ථිරයි. දේව උදහස ස්‌ථිරයි."

ඈ අතපය ලිහා ගැනීමට දඟලමින් මහත් උස්‌ හඬින් විලාප දෙන්නට විය. එය නෑසුණාක්‌ මෙන් ඇය බලෙන් රඳවා ඇති දොලාව ද සමඟ සෙංකඩගල බලා පිටත් විය. දෙපෝයකින් රජු රජවාසලට සේන්දු විය. බලෙන් අලුතින් රැගෙන ආ දේවදාසියට රජුගේ සිත් පරිදි රජුගේ සිත් පිනවීමට සිදු විය.

කාලය සියල්ල අමතක කළේය. ගතවූයේ පසළොස්‌වක පෝය තුනකි. ඉංගී්‍රසි හමුදා ඇහැලේපොල හා ඩොයිලිද කැටුව උඩරට කීප දිසාවකින් වටලා සෙංකඩගල කිට්‌ටුවටම පැමිණ ඇති බව රජුට ඔත්තු ලැබුණේය. රජු තම ප්‍රධාන බිසවුන් දෙදෙන හස්‌ත සාර වස්‌තු ගෙන දොලාවල නැඟී මැද මහනුවර ගලේකොටුවේ සැඟවීමේ අදහසින් පලා යැමට විය. රජවාසලෙන් පලා යැමට පෙර දළදා හිමි කිතුල්පේ දළදා ගමන් මාලිගාව දෙසට රහසිගතව යෑව්වේය. රජු පලා ගිය පසු කතරගම සිට ගෙන ආ දේවදාසිය අභයදානය සොයා සෙංකඩගල නගරය මැද පිහිටි කතරගම දේවාලය වෙත පියනැඟුවාය. එහෙත් රජුට ගොදුරු වී සිටි ඇයට යළි දේවදාසියක්‌ වීමට නොහැකි වූවාය. ඇය දේවදාසීන් භාරව සිටින සේවිකාවක්‌ ලෙස එහි කටයුතු කරන්නට විය.

මැද මහනුවර ගලේකොටුව පිහිටියේ හුන්නස්‌ගිරි කන්ද මැදය. තරමක්‌ උස්‌ බිමකය. ඒ කන්දෙන් ඇදහැලෙන උස්‌ දිය දහරාවක්‌ කන්ද පාමුල පැත්තකින් ඇත. මේ දිය ඇල්ල වෙත ගොස්‌ තල් අත්ත ඉසලාගෙන දිය ඇල්ලේ ජලයට නොතෙමී අත තැබූ විට ගලේකොටුවට යන රහස්‌ දොර ඇරෙයි. එය කාලාන්තරයක්‌ තිස්‌සේ උඩරට රජවරුන් දැන සිටි රහසකි. ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු තල් අත්ත ඉසලාගෙන ගොස්‌ කීප වරක්‌ රහස්‌ දොරට අත ඇල්ලුවද උමඟ ඇරුණේ නැත.

සියල්ල ඉවරයි. අවාසනාවන්ත කාලය ලබලා. රහස්‌ දොරේ අත තැබූ විගස උමඟේ දොර ඇරෙන්න ඕනෑ. පින් කළ කාලය හමාරයි. පව් පල දෙන කාලය උදාවෙලා.

සිත කීරි ගැසී ගිය රජු තල් අත්ත උසුලා ගෙනම දිය ඇල්ලෙන් මෙගොඩ වී මොහොතක්‌ කල්පනා කරන්නට විය. මැද මහනුවර ගලේකොටුවට යනවා වෙනුවට බෝමුරේ අප්පුහාමිගේ නිවසට වැදුණු රජු බිසවුන් සමඟ එහි ගිහින් පණ රැක ගන්න එක නුවණට හුරුයි.

නරක කාලය දේව ශාපය උදාවී ඇත. බෝමුරේ හිතවත් සේවකයකුගේ නිවසට වැදුණු රජු බිසවුන් සමඟ එහි සැඟවුණේය. රජු සොයා ආ එක්‌නැළිගොඩ හා ප්‍රධාන පිරිස අප්පුහාමිගේ නිවසට පා තබනවාත් සමඟ අප්පුහාමි හෙල්ලක්‌ ගෙන ඉදිරියට පැන්නේය. ඔහු පසෙකට තල්ලු කර දැමූ පිරිස දොරට පයින් ගසා දොර කැඩූහ. මැල වී ගිය මුහුණින් යුතු රජු බිම පෙරළා කෝපය, වෛරය සංසිඳෙන තුරු එක දිගට රජුට පහර දීමට වූහ. ඉන්පසු කැලෑ වැලකින් රජුගේ අත් හා පා එකට බැඳ දැමූහ.

බිසෝවරු ගෙයි මුල්ලක සැඟ වී සිටියහ. ඔවුන්ගේ කණ්‌ හා නාස දිලිසෙන රන් ආභරණවලින් පිරී ගොසිනි. ඒවා එක එක ගැලවීමට වේලාවක්‌ නැත. විද තිබූ කණ හා නාසය රන් ආභරණ සමඟම කඩා අතට ගත්හ. උණු ලේ කැටි ඇඳ සිටි රෙදිවල වැගිරෙන්නට විය. රජු හා බිසෝවරු පයින් ඇදගෙන යමින් නැවතෙන විට කෝටුවලින් පහර දෙමින් තෙල්දෙණිය දෙසට ගෙන යැම ආරම්භ විය. මේ ආරංචිය සැලව අසු පිටින් ආ ඩොයිලි දූත පිරිසට බැණ වැදී රජු හා බිසෝවරුන් සනසා දොaලාවල නංවා ගමනට යෙදවීය. නාසය හා කණ්‌වල රන් ආභරණ ඉරා ගත් විට බිසවුන් ඇඳ සිටි ලේ පැල්ලම් වැගිරුණු හැට්‌ට හා මන්තා අදත් කොළඹ කෞතුකාගාරයේ දී දැකිය හැක. හරියට ම මාස තුනකින් රජුට කතරගම දෙවිඳුගේ දේවදාසිය පැහැර ගැනීමේ ශාපය, විපාකය පල දුන්නේය.

වත්තේගම හිටපු කලාප අධ්‍යාපන අධ්‍යක්‌ෂ 
එස්‌. කේ. ජයවර්ධන

යකුන් බැඳගෙන වෙල් යායක් අස්වැද්දූ ගමරාල බෝවෙල දෙවියන් වූ හැටි

ඉස්සර කාලයේ ඌව වෙල්ලස්ස ගම්මානයක ගොවි පවුල් විස්සක් තිහක් තිබුනලු. ඒත් මේ ගමේ එකම එක කුඹුරු බිමක්වත් තිබුණෙ නැතිලු. ගමේ ඇත්තන් බඩවියත රැකගත්තා කියන්නේ හේන් වගාවෙන්ලු. ඇල් වී හේනක්වත් කරගන්න තරම් දිය කඳුරු තියෙන ඇල්ලාරං තිබුණෙ නැති නිසා පැටාබෑටුන්ටවත් කැඳ උගුරක් හදා දෙන්ට විදිහක් නැතුව ගමේ ඇත්තන් බොහෝම දුක් ගින්දරෙන් තමයි උන්නෙ. මේ ගමේ ඇත්තන්ගෙ දුකේදීත් සැපේදීත් කරඅරින්නෙ නැතුං හිටිය මහ සකියා තමයි ගමරාල. ගමරාල තමයි ගමේ යමක් කමක් තියෙන ගං ඇත්තා.

ඉතිං උන්දෑ හිතුවා මගේ ගමේ ඉන්නේ එකම සනුහරේ උන් දැන් සාගින්නේ තියන්න නාකයි. ඒ නිසාවෙන් ගමේ පහළ කලාව පුළුන් කියලා. එහෙම හිතලා හැමෝටම පයිංඩෙ කෙරුවා කැති, උදලු ඇන්න වරෙල්ලා පිටිය බිඳලා කුඹුරක් අස්සද්දන්ට කියලා. ගමේ ඇත්තනුත් ඇවිල්ලා වැඩ කෙළා. ඉස්සරෝම කෙළේ දිය කඳුරක් හරස් කේලා අමුණක් බැඳපු එක. සමෝගෙම ගමේ ඇත්තන් ඇවිදුන් වැඩ කේද්දිත් ගමේ ඇත්තියන් ඇවිදුන් කෑම බීම උයා පිහා දුන්නා. අඩුම කුඩුම ඔක්කොම ගමරාල උන්දැගේ ගෙදරින්. ඔයි විදිහට ඇළ කඳුරු හරස්කෙරල ඉවර වෙනකොට ගමරාල උන්දැගෙ අටුකොටුත් ටිකෙන් ටික හිස් වුණා.

ගමේ ඇත්තන්ගෙ ගෙවල්වල අඩුපාඩුත් වැඩිවුණා. මොකද පිරිමි ඇත්තන් ඇළ අමුණු බඳින්ට එනවා. බවලත් ඇත්තියන් උන්ට කොටාබාන්ට උයා පිහා දෙන්ට එනවා. හේන්පිටිවලට රුක්මක් බැල්මක් නැති කොට වල් ඌරන් වැටකඩොලුවලට උඩින් මලක්කන් අල්ලලා හේන් බිම් අසානාසි කෙළා. ගමේ ඇත්තන්ගේ නැතිබැරිකම් ඉහවහා ගියාම උන් කුඹුරු අස්සද්දන වැඩෙන් මග ඇරියා.

අන්තිමට ගමරාල විතරයි ඉතුරු උනේ. කොහොමහරි ගමරාල අමුණෙයි ඇළෙයි වැඩ අහවරකෙරලා කල්පනා කෙළා මට ඉතරක් වී පෑලක හමාරක කුඹුරක් අස්සද්දාගෙන මොනාට ගමේ උන්ගේ පැටුං බැටංට කොහෙන් කන්නෙ? එතකොට කමයි ගමරාල උන්දැට මතක් වුණේ මංතර සෑත්තර ගැන හැබෑට බොල මෙතෙක් කල් මේ වැඬේ සිහිපරාද විලානෙ උන්නෙ. කියල පෙට්ටගම ඇරල අප්පුච්චගෙ පුස්කොළ පොත් ගොන්න ඇදගෙන යක්කුන්ගෙන් වැඩ ගත්තු හැටි බලා කියා ගත්තා. ගමරාලඋන්දැ මංතර සාස්තර වෙදහෙදකම් ටිකක් ටිකක් ප්‍රශ්න කරලයි හිටියෙ. උන්දෑ අප්පච්චිගෙ උරුම් වාසියෙන් එන මංතර ගුරුකම් සියල්ලම වගේ බලා කියාගෙන කෙම්මුර දවසක වැඬේ ආරම්භ කෙළේ ගමේ එවුන්ට තුන්වේලම බත්කන්ඩ දෙන්ට හිතාගෙනයි. ගමරාල සිතුවා වගේම වැඬේ හරි ගියා. ගමරාල උන්දෑ බොහොම බලගතු මංතර බන්ධනේකින් ශක්ති සම්පන්න යකෙක් බන්දා ගත්තා. දැන් යකාත් එක්ක දෙන්න කුඹුර අස්සද්දන්ට ගත්තා. පෝය දෙකක් ගතවෙද්දී යකා ඉසිබිසි නැතුං වැඩ කෙළා. ඒත් යකාට මේ වැඬේ තනියෙන්ම කේගන්ට බෑ. තාම ලියදි තුන හතරයි හදාගන්ට පුළුවන් වුණේ. එදා ගමරාල යකාට ආඩපාලි කියන්නට ගත්තා.

යකෝ මොනා බං තාමත් බැරි වුනානේ උඹට මේ වැඬේ නිමකේන්ට කියලා. යකාට ගමරාලගේ කතාවෙන් වුණේ මදිපුංචිකමක්නේ. ඉතිං යකා කේපු වැඬේ රෑ හදිසියේ නිදි පැදුරෙන් නැගිටලා හත් ගව්වක් ඈත කැලේට වැදිලා කැලේ උන්න යක්ෂ සේනාවම කැටුව ඇවිත් අරෙයි කැලෑ බිම්කඩම කුඹුරුයායක් බවට පත් කෙළා. පහුන්දා උදෑහැනැක් ගමරාල ගිහින් බැලුවම මුලින් දා තිබූ ඇබිත්තින් වෙල බෝ වෙලා. බොහෝ ලොකු වෙල් යායක් වෙලා.

ගමරාල උන්දැට ඉහේ මලක් පිපිච්ච ගානට සන්තෝසයි. උන්දෑ මහ හයියෙන් හූ තුනක් තිබ්බා ම ගමේ උන් ඔක්කෝමලාම දුවගෙන දුවගෙන ආවා. මේං බලාපල්ලා වෙල බෝ වෙලා දැන් ඉතිං උඹලා හැමෝම වෙල් යාය බෙදාගෙන ආරෝවක් නැතිව වැඩ කරපල්ලා කියලා හැමෝටම කුඹුරු බෙදා දුන්නා. මංතර බන්ධනෙන් බැඳගෙන හිටිය යකාටත් නිදහස දුන්නා. ගමේ උන් බොහෝම සතුටෙන් බෝ වෙච්ච වෙල් යායට දියවර ඇරගෙන බෝවෙලා වැපුරුවා. ටික කාලයක් යනකොට මේ ගම්මානයට බෝවෙල කියන නම පටබැඳුනා විතරක් නෙමෙයි හැමෝගෙම ගෙවල්වල වී අටුකොටුත් පිරුණා.

ටික කාලයක් ගතවෙද්දී ගමරාල ගෙනා ආයුෂ ඉවර වෙලා මියැදුනාම දේව ආත්මයක් ලැබිලා බෝවෙල දෙවියන් බවට පත්වෙලා හාස්කම් දක්වන්න පටන් ගත්තා. ගම්වැසියන් බෝවෙල මැද්දේ බෝවෙල දෙවියන් උදෙසා දෙවොලක් හදලා පුද පූජා පවත්වන්ට ගත්තා. අදටත් ඌව වෙල්ලස්ස පුරාම බෝවෙල දෙවියන්ට පුද පූජා පවත්වන්නේ වෙල්යායක් කරවූ පිංවතාට කෘත ගුණ දැක්වීමටයි.

ඌව වෙල්ලස්සේ කාරි යායේ දී මෙන්ම කම්බ කණුව ගිනිහම්වල නැටීම ආදී යාඥා කර්මවලදී බෝවෙල දෙවියන් උදෙසා පිදවිලි දීම සිදු කරන්නේ

බෝවෙල බෝවෙලා බල ඇති දෙවියෝ
ඊටත් වැඩියෙන් ගිනිමල් දෙවියෝ
කයෙන් පැමිණි රෝ දුක් දුර හැරියෝ
යාදිනි කියනා බෝවෙල දෙවියෝ

මෙවැනි කෝල්මුර කවි ගායනා කරමිනි. එදා මෙරට විසූ ජන ප්‍රධානීන් රටට බත සදන්නට වැව් අමුණු බැඳ වෙල් අස්වද්දා දීමෙන් දේවත්වයට පත්වූයේ පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ජන හදවත් තුළ නොමියෙන සටහන් තබමිනි.

සඳරුවන් ලොකුහේවා නිල්ලඹ, මහ ඔය.

නිලමෙට කරදර කරපු බහිරවයා....ලෙව්කේ පරපුරේ ගම්බිම් සොයා ගිය ගමන

උඩරට රාජධානි සමයේ යස ඉසුරින් වැජඹුණ වලව් අතර ඇහැළේපොළ, පිළිමතලාව, කැප්පෙටිපොළ, මඩුවන්වල, මහවලතැන්න, ලෙව්කේ වැනි වලව් විය. අධිකරණ හා පාලන බලය හිමි දිසාව පාලනය කළ නිලමේවරුන් දිසාව නම් වූ අතර ඔවුන් වැඩිපුරම ජීවත් වූයේ මහනුවරය. දිසාව කෙනකු පත් කිරීමේදී ඇතකු හෝ අශ්වයකු තෑගි දීම සාමාන්‍ය සිරිතය.

(උඩරට මහ කැරැල්ල - තෙන්නකෝන් විමලානන්ද)   
ක්‍රි.ව. 1873 සිට 1892 දක්වා මහනුවර දිස්ත‍්‍රික් විනිශ්චයකාරවරයා ලෙස කටයුතු කළ ඒ.සී. ලෝරි මහතාගේ ගැසටියර් නම් ප‍්‍රකාශනයේ සඳහනක් මෙසේය.  

1817-1818 දක්වා පැවැති උඩරට කැරැල්ලත් ඉංග‍්‍රීසීන් විසින් ඒ මැඩ පැවැත්වූ අකාරයත් පිළිබඳව ලැජ්ජාවෙන් තොරව පැවසිය නොහැක. 1819 වනවිට ප‍්‍රභූ පවුල්වල සාමාජිකයන් එක්කෙනකු හෝ නොසිටි තරම්ය. තුවක්කුවට කඩුවට හෝ නෙරපීමට ලක් නොවුණ කිසිවකු වූයේ නම් ඔවුහු ද කොලරාවට හා වසූරියට බිලි වී සිටියහ. ඔවුන්ගෙන් පැවතෙන්නන් ද ජීවතුන් අතර නොසිටි අතර නායකත්වයක් නොමැති ගැමියෝ නොදැනුම්වත්කමින් හා මන්දෝත්සාහි බයෙන් යටපත් වී සිටියහ.

 දිසාවරුන් පිළිබඳ කොතෙකුත් විස්තර සඳහන්ව පැවතියත්, ලෙව්කේ දිසාවරුන් පිළිබඳ අතරින් පතර තොරතුරු සඳහන්ව තිබුණු බැවින් වැඩිමනත් තොරතුරු දැන ගැනීමේ අටියෙන් අපි ඔහුගේ ගම් බිම් සොයා ගියෙමු.  

මාවනැල්ලෙන් හැරී, උස්සාපිටිය තෙක් ගොස් ගලතර මාර්ගයේ සුදුගල හන්දියෙන් හැරී, කිලෝ මීටර් දෙකක් පමණ ගල්පතුරු මතුවී ඇති ඉතා දුෂ්කර පටු මාවතේ රබර් වතු, ගල්වළවල්, මූකලාන පසුකර ගමන් කිරීමේදී පාරේ කෙළවර ලෙව්කේ වලව්ව හමු විය.  
ලෙව්කේ යනු එම ග‍්‍රාමයේ නමයි. වලව්වක ලක්ෂණ විද්‍යමාන නොවුණ වලව්වට පිවිසි විට ලෙව්කේ පරපුරේ කෙනකු යැයි සිිතිය හැකි අයෙක් අපට හමු විය. අපගේ පැමිණීම මුලදී නොරිස්සූ ඔහු පසුව අප හා කතා කළේය.  

දේවවංශාධාර අර්වින් රත්වත්තේ  
‘‘ලෙව්කේ වලව්ව මේක තමයි. දිසාව යුද්ධවලට ගියේ මෙහේ ඉඳලා. මගේ පනත්තා වෙනවා. උතුරු ඉන්දියාවෙන් ඇවිල්ලා දෙවුන්දරින් ගොඩබැහැලා තියෙනවා. හංවැල්ලේදී ඉංග‍්‍රීසින් එක්ක යුද්ධ කරලා තියෙනවා. රජු පැනලා ගිහින් තියෙනවා. තනියම තමයි යුද්ධ කරලා තියෙන්නේ. පිළිමතලාවේ, රජුට බොරු කියලා ලෙව්කේව 1812 මරලා දාලා තියෙනවා.  

එතුමාගේ කාලතුවක්කුව නුවර කෞතුකාගාරයේ තියෙනවා. කසාද බැඳලා හිටියේ නැහැ. දරුවෝ නැහැ. තල්ගහගොඩ රත්වත්තේ කුමාරිහාමි හදා ගත්තා. එයාගේ පරපුරෙන් එන අයට දේපළ අයිති වුණේ. මගේ අක්කාගේ පුතාටයි දැන් අයිති. මගේ වයස අවුරුදු 82යි”  

ඉහත කරුණුවල සත්‍යාසත්‍ය විමසා බැලීමේ අටියෙන් පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයට ගොස් කරුණු විමර්ශනය කර බැලූවෙමි.  
ලෙව්කේ පවුලේ ආදිතමයන් 11 වන ශතවර්ෂයේ පළමුවන විජයබා රජ සමයේ ඉන්දියාවෙන් පැමිණ ලංකාවේ පදිංචි වූ බ‍්‍රාහ්මණ පවුල්වලින් පැවත එන්නන් යැයි ජනප‍්‍රවාදයේ පවතී.  

(ජන උරුමය - මිරැන්ඩෝ ඔබේසේකර)   
ලෙව්කේ දිසාවරුන් දෙදෙනකු පිළිබඳ සඳහන් වන අතර ඔවුහු හතර කෝරලයේ උපන් වංශවත් අය වූහ. ලෙව්කේ රාලහාමිගේ පුත‍්‍රයා වූ පළමුවන ලෙව්කේ 1698 වැලිවිට උපන් ශ්‍රී සරණංකර ඝංඝරාජයන් තරුණ සාමණේර භික්ෂුවක ලෙස සිටි අවස්ථාවේ, උන්වහන්සේට පාලි වියරණ උගැන්වූ බව සඳහන් වේ. (ශ්‍රී සරණංකර - සර්. ඩී.බී. ජයතිලක)  

එකල පාලි භාෂාව දැන සිටි කීපදෙනා අතරින් එක් අයකු ලෙස ලෙව්කේ සැලකෙන අතර කලක් පැවදිව සිටි හෙයින් විහාරයේ ‘‘රාලහාමි” නමින් ද හඳුන්වා ඇත. ලෙව්කේ විවාහ වී සිටියේ දෙවන රාජසිංහ රජු සමයේ තුන් කෝරලයේ හා සතර කෝරලයේ දිසාව වූ ඒදඬුවාව දිසාවගේ දියණියක් සමගිනි. (ශ්‍රී ලංකා ඉතිහාසය - II වන කාණ්ඩය - පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලය)  

ලෙව්කේ කලක් සිරගතව සිටි හෙයින් විජය රාජසිංහ රජුගේ මුල් සමයේ පවුල පිරිහී ගියේය. එහෙත් ඕලන්ද තානාපති ජේ.එන්. ෂ්නි 1731 මහනුවරට පැමිණි අවධියේ ලෙව්කේ මොහොට්ටාල, ලේකම් පදවියක් ඉසිලූ බව සඳහන් වේ. අන්තිමේ සිංහලේ රජවූ ශ්‍රී වීර පරාක‍්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ (1707 - 1739) රජු හට පුතකු නොවූ හෙයින් රාජ්‍ය උරුමය පිළිබඳව ගැටලූ මතු වූ අතර රජුගේ සිංහල ගොවි කුල යකඩ දෝලි බිසවගේ පුත් උනම්බුවේ කුමරාට සියසුන හිමි කර දීමට ලෙව්කේ උත්සාහ ගනු ලැබීය.  

නමුත් නරේන්ද්‍රසිංහ රජුගේ බිසවගේ සහෝදරයා ශ්‍රී විජය රාජසිංහ නමින් රජ වූ අතර මෙසේ නායක්කාර් වංශය රාජ්‍ය උරුමයට හිමිකම් ලැබීය. ලෙව්කේ නායක්කාර් වංශය රජවීම පිළිබඳව විරෝධය දැක්වූ පක්ෂයේ නායකයාව සිටි අතර ඔහුගේ දේශප්‍රේමී භාවය ඊට හේතු වී යැයි සිතිය හැකිය.  

ඇහැලේපොළ අදිකාරම රජවාසලේ බලවත් අයකු වූ බැවින් එසේ සිටීම සිහසුනට තර්ජනයක් බව සිතූ රජතුමා අදිකාරම්ගේ ප‍්‍රතිපක්ෂයේ පුද්ගලයන් උසස්කොට තබා එමගින් ඔහු මැඩ පැවැත්වීමට අදහස් කළේය.  
ඇහැළේපොළ විරෝධී පක්ෂයේ නායකයා වූයේ ලෙව්කේය. පවුලේ කෙටීමේ ප‍්‍රතිපත්තිය විදේශීය රජ පෙළපතකට තම උරුමය රැක ගැනීමට ප‍්‍රකට උපාය මාර්ගයක් වූ අතර මේ ප‍්‍රතිපත්තිය අවසන් නායක්කාර් රජ වූ ශ්‍රී වික‍්‍රම රාජසිංහ රජ විසින්ද කරන ලද්දකි. ලෙව්කේගේ වැරදි අමතක කළ රජතුමා තුන් කෝරලේ හා හතර කෝරලයේ දිසාවේ තත්ත්වයට ලෙව්කේ පත් කරන ලදී.  
ඕලන්ද පළාත්වල ආණ්ඩුකාර (1736-1740 බැරන් ෆන් ඉම් හොෆ් 1740 මාර්තු 12 වන දින ලියූ ලිපියක ලෙව්කේ තුන් කෝරලයේ හා හතර කෝරලයේ දිසාවේ ලෙස සඳහන් කරයි. (උඩරට රාජධානිය - ලෝනා ශ්‍රීමතී දේවරාජ)  

කොළඹ පහත රට හා මහනුවර උඩරට අතර මහා මාර්ගයේ වැඩි කොටසක් මේ හරහා වැටී තිබුණ බැවින් ලන්දේසි හා රජවාසල අතර ගනුදෙනු වූ සියලූ ලිපි යවන ලද්දේ මේ දිසාවේ මගිනි. මෙසේ ලෙව්කේ දිසාව වැදගත් වූ අතර ලන්දේසීන්ගේත් රජතුමන්ගේත් සිත් දිනා ගෙන කටයුතු කළ ඔහු දක්ෂ රාජ්‍ය තාන්ත‍්‍රිකයකු විය.  

ලෙව්කේ ශ්‍රී විජය රාජසිංහගේ විශ්වාසය දිනා සිටි හෙයින් 1744 දී ලෙව්කේ විජේසුන්දර, රාජකරුණා හේරත් මුදියන්සේට ගම්බිම් ප‍්‍රදානය කරන ලදී. (1744 ලෙව්කේ සන්නස) මෙය ප‍්‍රවේණි දීමනාවක් වූ හෙයින් ලෙව්කේගේ දරු මුනුබුරන්ටද ඉඩම් පිළිබඳ සම්පූර්ණ අයිතිය හිමිවිය.  


ඇහැළේපොළ පළමුවන අදිකාරම් පදවිය ද පිළිමතලාවේ දෙවෙනි අදිකාරම් පදවිය ද දැරූ නමුත් එය සිංහාසනයේ ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් යැයි සිතූ රජතුමා දෙවැනි අදිකාරම් තනතුර ඇහැළේපොළ විරෝධියෙකු වූත් ලෙව්කේගේ ඥාතියකු වූත් සමනක්කොඩිට පැවරීය. රජතුමා ලෙව්කේ හට ඉඩම් ප‍්‍රදානය කිරීමේ හේතුවෙන් ඊට කෘතගුණ සැලකීමක් වශයෙන් ක‍්‍රි.ව. 1745 දී අලංකාර කැටයමින් යුතු රෝද යුගයක් මත නංවන ලද කාලතුවක්කුවක ආකෘතියක් තනා එය පිරිනැමූ දිනය ද ඒ මත කොටා රජුහට පරිත්‍යාග කළේය.  


1765දී ලන්දේසීන් මහනුවර ආක‍්‍රමණය කළවිට මෙම කාලතුවක්කුව ලන්දේසි ආණ්ඩුකාරයා වූ බැරන් වෑන් එක් විසින් අයිතිකරගෙන එහි අලංකාර බව සලකා ඕලන්දයේ රජු වූ 5 වන විලියම් කුමාරයාහට යැවීය. ඕලන්දයේ රික්ස් කෞතුකාගාරයේ එය ප‍්‍රදර්ශනයට තබා ඇති අතර එහි ආකෘති කොළඹ කෞතුකාගාරයේද, ජේ.ආර්. ජයවර්ධන මධ්‍යස්ථානයේද ප‍්‍රදර්ශනයට තබා ඇත.  
ලෙව්කේ දැඩි බෞද්ධ භක්තිමතකු ද වූ අතර උපසම්පදාව යළි ලංකාවේ පිහිටුවීම සඳහා උනන්දුවකින් කටයුතු කළ අයෙකි. වරක් බෞද්ධ විරෝධී ග‍්‍රන්ථ රචනා කරන ලදැයි පූජකයන්ට චෝදනා එල්ල වූ අතර 1745 අප්‍රේල් 16 වන දිනට යෙදුණ මහ සිකුරාදා දින ලෙව්කේ හා ශ්‍රී සරණංකර හිමියන් ඇතුළු විනිශ්චය සභාවක් විසින් ඒ පිළිබඳ පූජකයන්ගෙන් ප‍්‍රශ්න කර තිබේ. (උඩරට රාජධානිය - ලෝනා ශ්‍රීමතී දේවරාජ)  


1751 දී ලෙව්කේ දිසාව කොළඹ සිට පෙරළා එන ගමනේදී මරණයට පත් විය. ලෙව්කේ දිසාව 1751 පෙරවාරි 20 වන දිනට පෙර මිය ගියේය. (memoir of van gollensnesse) පළමුවන ලෙව්කේ යුගය එනම් 1730-1751 ඉතිහාසයෙහි සිංහල මෙන්ම ලන්දේසි මූලාශ‍්‍රයන්හි කැපී පෙනේ. ලන්දේසි මූලාශ‍්‍ර මත පිහිටා ලෙව්කේ ලන්දේසි පාක්ෂිකයකු යැයි පෝල් ඊ. පිරිස් හා ඊ. රයිමර්ස් සිතන බව පෙනුණද ඔහු මතුපිටින් ලන්දේසි මිතුරුකම් පෙන්නුවද ඔහු සිංහල රජට පක්ෂපාතීව කටයුතු කළ මනා පෞරුෂත්වයකින් හෙබි අයකු බව පැහැදිලිය. ඔහුගේ දිසාව තනතුරට දුම්බර රාළහාමි නොහොත් මීගස්තැන්නේ පත් විය.  


දෙවන ලෙව්කේ I වන ලෙව්කේ දිසාවගේ පුත‍්‍රයාය. ලෙව්කේ රල (රාජවර්ධන කරුණා සෙනෙවිරත්න හේරත් මුදියන්සේ) ලෙසද හඳුන්වනු ලැබූ ලෙව්කේ විජයවර්ධන (විජේසුුන්දර) රාජකරුණා සෙනෙවිරත්න හේරත් මුදියන්සේ දිසාවේය.  


ඔහු ඌවේ දිසාව ලෙස පත් කරන අතර පසුව සතර කෝරලේ මහදිසාව ලෙසට ද පත් කරනු ලැබීය. මිගස්තැන්නේට ඌව පවරනු ලැබීය. පිළිමතලාවේ තමාම සිංහාසනාරූඪ වීමේ අභිප‍්‍රායෙන් කටයුතු කළ නිසා ලෙව්කේ ඒ බව මේජර් ඩේව්ට හෙළිකර ඇත. කිර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගෙන් පසු ශ්‍රී රාජාධිරාජසිංහ රජු වූ අතර ඒ සමයේ (1796) දී ඉංග‍්‍රීසීහු කොළඹ යටත් කර ගත්හ. ඉන්පසු ශ්‍රී වික‍්‍රම රාජසිංහ හෙවත් කන්නසාමි 1798-1815 රජවිය.  


දෙවන ලෙව්කේ දිසාව වූ කලී බලසම්පන්න සිරුරකින් හෙබි කලාකාමියකු මෙන්ම මල්ලවපොර, අංගම්, කඩු, ගුස්ති දැන සිටි සටන් කාරයෙකි. මල්ලව පොර ක‍්‍රමය රෞද්‍ර මැලේ ජාතිකයකු වන කපිතාන් අසානා මුහන්දිරම්ගෙන් උගෙන ඇත. ලෙව්කේගේ මඟ අවහිර කළ කාලතුවක්කුවක් කකුලෙන් තල්ලූ කර ඉවත් කළ බව ජනප‍්‍රවාදයේ ඇත.  


වලව්ව අසලදී අසල්වැසියකු හමු විය.   

සරත් බණ්ඩාර   
ලෙව්කේ දිසාව ශක්තිමත් අයෙක්. එයාගේ ශක්තිය හොයන්න එංගලන්තයෙන් ආවා කට්ටියක්. උදේ වලව්වේ කිරිබත් හැදුවා. කිරිබත් පිඟානට ලෙලි ඇරපු කොට්ට පොලය බැගින් තිබ්බා. පොලය අතින් මිරිකා කිරි පිගානට දාගෙන තියනවා.  
දනගිරිගල රජමහ විහාරයේ ගල්පඩි 367 ක් පඩි පෙළේ තියනවා. ලෙව්කෙ නිලමෙතුමා දවල් මහඔයට නාන්න ගිහිල්ලා ඒ ගල් සොයාගෙන රැට එයාගේ ශක්තිය පෙනෙයි කියලා සඳ පානේ ගල් එක එක ගෙනිහින් පඩි පෙළ හදල තියෙන්නේ. අර කුඹුරු යායත් එදා අස්වද්දලා තියෙනවා.  

කෙළවර නොපෙනෙන තරම් ඈතට විහිදුණු වෙල් යායකි. වලව්වට උඩින් වලව්වේ පන්සල ඇත. යෝධ නුග වෘක්ෂයක් එහි ඇත. වලව්ව තුළ පැරණි කීප දෙනකුගේ ඡායාරූප ඇත. පැරණි උළුවස්සක් හා දොරක් ඇත. ලෙව්කේ පැරණි පන්සල් කීපයක් ප‍්‍රතිසංස්කරණය කර ඇත. යටදොළ පහළ ලෙන් විහාරය ලැන්දුරුමුල්ල ගල්විහාරය, දනගිරිගල ගල් විහාරය, දඹුල්ල කන්ද විහාරය මේ අතර වේ.  

කුරුණෑගල රඹුක්කන මාර්ගයේ පිහිටි ගල්විහාරයට 1866දී ඔහු සන්නසක් මගින් ඉඩම් පූජා කරන ලදැයි බෙල් වාර්තාවේ සඳහන් වේ. දඹුල්ලේ කන්ද විහාරයේද වලව්ව සමීපයේ බුදු මැදුරේද දනගිරිගල විහාරයේද ලෙව්කේ දිසාවගේ රූප ඇත. කොට්ට පොල් ගෙඩියක් දකුණු අතේ දරා සිටිණු ඒවායේ දැක ගත හැකිය.  

කේ.එස්. රාජා.   
‘‘අපේ පරම්පරා 4ක්ම මේ වලව්වේ ඉඩම්වල වැඩ කරලා තියෙනවා. එදා මේ ඉඩමේ අක්කර 365ක් තිබිල තියනවා. අද ඉතිරිවෙලා තියෙන්නේ අක්කර 2 පර්චස් 20ක පමණ ප‍්‍රමාණයක්. පරම්පරාවේ අය ඉඩම් විකුණුවා. අක්කරය රු. 200, රු. 500, රු. 800 ට වික්කේ. හීනෙන් නිලමෙට කියපු කතාවක් අනුව තමයි වලව්වයි පන්සලයි හදල තියෙන්නේ.
නිලමෙට කරදර කරපු බහිරවයකුත් ඒ කාලයේ ඉඳලා තියෙනවා”  

18 වන සියවසේ කෑගල්ලේ ලෙව්කේ වලව්ව පිළිබඳ බෙල් විසින් කරන ලද විස්තරය සිංහල සමාජ සංවිධාන ග‍්‍රන්ථයේ රැල්ෆ් පීරිස් මෙසේ සටහන් කර ඇත.  

තනි කඳින් කපා ගන්නා ලද අති විශාල දොරවල් හා පරාල යත්ත හා කියත නොතිබූ අවධිය සිහිපත් කරයි. එක් ලීයක් වූ අඩි 30ක් දිග බාල්කය අසල දොර තරණය කිරීම සඳහා ඒදණ්ඩක් මෙන් ප‍්‍රයෝජනයට ගැනිණි. ජනේල වශයෙන් තිබුණේ මිනිස් හිසක් පෙවීමට තරම්වත් විශාල නොවූ බිත්තිවල තිබූ කපොලූ බැවින් කාමර අඳුරුය. දොරවල් දෙකට නැමී යායුතු තරම් මිටිය. මැටි ගෙබිම ගොම පිරිබඩ ලන ලදී. බිත්ති සුදු මැටි වර්ගයකින් ආලේප කෙරිණි. හිඳ ගැනීම සඳහා බිත්තිවලට සම්බන්ධව තැනුණු මැටි කාප්ප තිබුණි. ඒවා සිනිඳුව තබා ගැනීමට ගොම පිරිබඩ කර තිබුණි.  

ප‍්‍රධානියාගේ රාජකාරී කාර්යාලය වූයේ මඩුවයි. ගෘහස්ථ සේවකයෝ හා වහල්ලූ අවට ගෙවල්වල ද විසූහ. 1886 වන විට දිස්ත‍්‍රික්කයේ පැරණිතම වලව්වක් ලෙස එය වැජඹුණි.  

දිසාවගේ පරපුර ගැන විමසීමේදී ඔහු දෙල්ගොඩ කුමාරිහාමි හා විවාහ වූ අතර ඔවුනට දියණියෝ තිදෙනෙක් වූහ. එක් දියණියක වූ ලොකු මැණිකේ, රත්වත්තේ දේව මැද්ද දිසාවගේ ප‍්‍රථම බිරිඳ මිය ගිය පසු ඔහු හා විවාහ වූවාය.  

1811 දී රත්වත්තේ දිසාව මරණීය දණ්ඩනයට පත්වූ බැවින් ඇය මොල්ලිගොඩ (කනිෂ්ඨ) අදිකාරම් හා විවාහවූවාය. නැවත වැන්දඹුවක් වූ ඇය තෙවැනි වර තල්ගහගොඩ කෝරාල හා විවාහ වූවාය. මෙසේ තල්ගහගොඩ, ලෙව්කේ දිසාවගේ බෑනා විය. ලෙව්කේගේ ¥දූවරු තිදෙනාටම දරුවන් නොවිණි.  

1842 ඔප්පුවකින් ලෙව්කේ ලොකුමැණිකේ තල්ගහගොඩ කෝරාලට දේපළ පැවරූ අතර ඔහුගෙන් පසු ඔහුගේ බාල සොහොයුරු තල්ගහගොඩ බණ්ඩාරට දේපළ අයිති විය. තල්ගහගොඩ සහෝදරයෝ ලෙව්කේ නාමය ද තමනට එකතු කර ගත්හ. තල්ගහගොඩ බණ්ඩාගේ බාල දියණිය වන ලෙව්කේ ටිකිරි කුමාරිහාමි මහ දේවාලයේ බස්නායක ධූරය දැරූ අබේරත්න රත්වත්තේ හා විවාහ විය. අබේරත්න රත්වත්තේ ද ලෙව්කේ නාමය ව්‍යවහාර කෙරිණි.  

මේ දෙදෙනාගේ දරුවන්ගේ දරුවන් අද ඒ දේපොළවලට උරුමක්කරුවෝ වී සිටිති. මේ අනුව ලෙව්කේ පවුල සමඟ සෘජු සම්බන්ධතා නොමැති ලෙව්කේ නාමය එකතු කර ගත් අය වෙත දේපොළ උරුමවී ඇත. (ප‍්‍රථම නිදහස් සටනේ නායකවරුන් - ආනන්ද එස්. පිළිමතලාව)  

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1803දී ඉංග‍්‍රීසින් හා සිංහලූන් අතර සටන් කීපයක් සිදු විය. මහනුවර සේනාවට ඉංග‍්‍රීසි සේනාවේ දැඩි ප‍්‍රහාර හමුවේ අවිස්සාවේල්ලෙන් පසු බැසීමට සිදුවිය. ගැටුමේ උච්චතම අවස්ථාවේදී සිය සේනාපති වූ ලෙව්කේ දිසාව කුරුම්බා ගෙඩි කීපයක වතුර බී තුරු සෙවණක සුව නින්දේ පසුවන බව දුටු ශ්‍රී වික‍්‍රම රාජසිංහ කෝපාවිෂ්ටව දිසාවගේ හා මහා මොහොට්ටාලගේ හිස් ගසා දමන ලෙස නියෝග කළේය.  

ලෙව්කේ දිසාවගේ හිස රහිත සිරුර වක්ඔය කොට්ටාවෙල වෙල්යායේ දිය කඩිත්තකට දමන ලදී. හංවැල්ලේ වෙලක හිස ගසා දැමූ සිරුර තිබුණ බැවින් ඒ සිද්ධිය ඇසුරින් ජනකවියක්ද නිර්මාණය විය. මෙම සිද්ධිය සිහි කරනු වස් හංවැල්ල කලූඅග්ගල වරකාගොඩ හි කොළඹ අවිස්සාවේල්ල පැරණි හා අලූත් මාර්ගය සම්බන්ධවන ස්ථානයේ විසිවන සියවස අවසානයේ ස්මාරකයක් ඉදිකර ඇත.  
වලව්වෙන් පිට වූ අපි ඒ අසල ඇති ගඩොල් පෝරණුව පසුකර වෙනත් පටු පාරකින් ගොස් වී මෝල හන්දියට පැමිණ වලගම්බා රජ ගොඩ නැඟූ දනගිරිගල විහාරයට ගියෙමු. ගල්පඩි පෙළත්, දිසාවගේ රූපයත්, එහි ඇතුළත චිත‍්‍රත් නැරඹූ අපි හෙට්ටිමුල්ල හරහා කෑගල්ලට පැමිණියෙමු.  


පුන්සඳ සේම පායාලා රට මැද් දේ   
රන්කෙඳි සේම පීරාලා පිට මැද් දේ   
මාර සෙනඟ වට කරගෙන යම යුද් දේ   
ලෙව්කේ මැතිඳු අද තනියම වෙල මැද්දේ   

මෙම ලිපිය සකස් කිරීමේදී පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ නියෝජ්‍ය පුස්තකාලයාධිපතිනිය දුන් සහායට ස්තූතිය පුද කරමි.

කැනීෂියස් පලිහවඩන

රැජිනට නතු වූ දුල්ලෑව වලව්ව

අති ආකර්ශනීය සංචාරක පුරයක්‌ ලෙස ඓතිහාසික කන්ද උඩරට සෙංකඩගල පුරය හැඳින්විය හැක. දෙස්‌ විදෙස්‌ සංචාරකයන්ගේ අවධානයට මෙන්ම සකල ලෝකවාසි බෞද්ධ, අබෞද්ධ, ජනයාගේ ගෞරවයට, පූජාවට පාත්‍ර වූ ශ්‍රී දන්ත ධාතුන් වහන්සේ වැඩ වසන පුණ්‍ය භූමිය ලෙසට ද, සංස්‌කෘතික කේන්ද්‍රස්‌ථානයක්‌ ලෙස ද සුපතල මහනුවර ශ්‍රී ලංකාවේ අවසාන රාජධානිය විය. මෙම සංචාරක පුරයේ සැරි සරන්නන්ට එහි සුන්දරත්වය අත් විඳින්නන්ට, නවාතැන් සපයන ස්‌ථානයක්‌ ලෙස මහනුවර රැජින හෝටලය (Queen's Hotel) ලොව සුපතලය. ඓතිහාසික දළදා පෙරහැරේ මුවවිට අසලම පිහිටා ඇති රැජින හෝටලයේ අතීතය සිංහල රාජධානියේ අවසාන ඉම කරා ගෙනයයි. ත්‍රි සිංහලයේ අවසන් රජු වූ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ ඉංග්‍රීසීන්ගේ අත්අඩංගුවට පත්වීමෙන් පසු, ත්‍රි සිංහලයේ පාලනය ගිවිසුමක්‌ මගින් 1815 මාර්තු 2 දා ඉංග්‍රීසීන්ට හිමි විය. එහෙත් භාරකාරත්වය වෙනුවට අයිතිකාරත්වය කරට ගත් ඔවුහු තම අභිමතය පරිදි ක්‍රියා කළහ. සීතල දේශගුණයෙන් හෙබි සුන්දර වූ නුවරඑළිය ඉංග්‍රීසීහු ඔවුන්ගේ නේවාසික නගරය කරගත් අතර දේශීය සම්පත් සූරාකමින්, ජනතාව පීඩාවට පත් කරමින්, වැවිලි ආර්ථිකයකට යොමු කරමින් පරිපාලන නගරය ලෙස මහනුවර ස්‌ථාපිත කරගත්හ. දේශීය කෘෂි ආර්ථික රටාවෙන්ද ඈත් වූ ජනතාව අපමණ දුක්‌ විඳිද්දී ඉංග්‍රීසීන්ගේ සුරපුරක්‌ වූවේ මහනුවර නගරයයි.

අපගේ පැරණි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ දස්‌කම් මොනවට කියා පෑ උඩරට වාස්‌තු විද්‍යාවේ අග්‍ර ඵලය ලෙස ප්‍රකට මහනුවර යුගයේ ඓතිහාසික ගොඩනැඟිලි ඔවුන් කඩා බිඳ දැම්මේ කුරිරු ආකාරයටය. සිංහල රාජාවලියේ මහනුවර යුගයේ අසීමිත බල අධිකාරියක්‌ යුතුව රාජ්‍ය පරිපාලනයට පත්ව සිටි රඳල නායකයන්ගේ වාසස්‌ථාන වූ පුරාණ වලව්ද මේ අතර විය.

සිංහලයේ අවසන් රජතුමා නායක්‌කර් වංශික ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහගේ (1798-1815) රාජ්‍ය බලතල හිමි රදළවරුන් උදෙසා ඉතා අලංකාර උද්‍යාන නගරයක්‌ වූ මහනුවර සෙංකඩගල පුරයේ වලව් 18 ක්‌ ස්‌ථාපිතව තිබිණ. රජු හා සෘජු සම්බන්ධතාවයෙන් කටයුතු කිරීම පිණිස ඉදි වූ මෙම වලව් නගරයට ගාම්භීරත්වයක්‌ ගෙන දුන්හ. මේ වලව් අතර රජගෙදර ආසන්නයේම පිලිමතලව්වේ මහ අධිකාරම් වලව්ව (දැනට ජනාධිපති නිල නිවස-නුවර) ඇහැලේපොල මහ අදිකාරම් වලව්ව (නිදහස්‌ වූ රිමාන්ඩ් සිරමැදිරිය) දුනුවිල මිල්ලෑව ගජනායක නිලමේගේ දුනුවිල වලව්ව (මහ නගර සභාව - වත්මන්) දුල්ලෑව නිලමේගේ දුල්ලෑව වලව්ව (රැජිණ හෝටලය), මුල්ලේගම වලව්ව (ශා. සිල්වෙස්‌තර විදුහල) එවැනි ස්‌ථාන කීපයකි. එවැනි ඉතිරි වලව් අද දක්‌නට නොමැති අතර එම ස්‌ථානවල වෙනත් ව්‍යාපාරික ගොඩනැඟිලි ඉදිව තිබේ. එම වලව් යටකර ඉංග්‍රිසිහු ඔවුන්ගේ ගොඩනැඟිලි ඉදිකළේ මෙරට අයිතිකාරයන් ඔවුන් ලෙස සලකමිනි.

සියපත්තුවේ අදිකාරම් වූ දුල්ලෑවේ මහ නිලමේට එක්‌ පුතෙකු සහ දූවරු 5 දෙනෙකු වූහ. එම පුත්‍රයා වලපනේ දිසාපති පදවිය දැරීය. ක්‍රි. ව. 1818 ඌවේ කැරැල්ල ආරම්භව තිබිණ. ඒ අවස්‌ථාවේ දුල්ලෑව වලපනේට ගියේ රතු පසුබිමින් යුතු කහපාට මයුර කොඩිය පෙරටු කරගෙන කැරැල්ල පිළිබඳ තතු සෙවීම පිණිසය. තම පරිවාර ජනයා හා ගිය නිලමේට වලපනේ වැසියන්ගෙන් බරපතළ විරෝධතාවක්‌ පැන නැගිණ. වලපනේ මයුර කොඩිය ද ඉරා විසි කළ ජනතාව කැරලි හමුදාව හා එකතුව දුල්ලෑව දිසාවද මහනුවරට පලවා හැරියහ.

මෙයට හේතු වූවේ දුල්ලෑවේ විසින් කැරළි පක්‍ෂයේ අභ්‍යන්තර ආරවුල් ඉංග්‍රීසින්ට දැන්වීමේ හේතුවෙනි. ක්‍රි. ව. 1816 දී කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාලට විරුද්ධව ඉංග්‍රීසීහු මිනිමැරුම් චෝදනාවක්‌ එල්ල කළහ. එය විභාග කිරීමේ බලය ලැබුණේ දුල්ලෑව ප්‍රමුඛ රදලවරු හතර දෙනෙකුටය. දුල්ලෑවේ එතරම්ම ඉංග්‍රිසින්ගේ හිත් දිනාගත් විශ්වාසවන්තයකු විය. (උඩරට කැරැල්ල ( විමලානන්ද තෙන්නකෝන්) ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ දියවඩන නිලමේ තනතුරටද වරෙක දුල්ලෑවේ පත්විණ. ඓතිහාසික මාතලේ කැරැල්ලට මෙතුමා සම්බන්ධ බව ඉංග්‍රීසිහු සැක කළ අතර, ඔවුන් මෙතුමා අල්වා සිරගතකොට වලව්ව රජය භාරයට ගනු ලැබීය.

ඓතිහාසික කන්ද උඩරට සුන්දර මහනුවර වැව් කොමලිය (කිරිමුහුද) ගේ පහස විඳිමින් ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ දර්ශන පථයේ මහමලුව ඉදිරිපිට දළදා වීදියට සහ එදා හෙට්‌ටි වීදිය (අද ඩී. එස්‌. සේනානායක වීදිය) ට මුහුණ ලා දෙපසට පිහිටා ඇති රැජින හෝටල් භූමිය එදා දුල්වල වලව්ව සහ ගෙඋයනද වේ. මේ දුල්ලෑව වලව්වට අමතරව හෙට්‌ටි වීදියේ එදා රත්වත්ත වලව්ව, ඈරෑපොල වලව්ව සහ මොල්ලිගොඩ වලව්වද පිහිටා තිබිණ. අද දුල්ලෑව වලව්ව නොතිබුණ ද ඉංග්‍රීසින්ගේ රුචි අරුචිකම් අනුව 'රැජින' හෝටලය ඉඳිව ඇත. කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ කාලයේ උඩරට ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට අනුව ඉදිකරන ලද වලව් මෙහි පාලනය බාරගත් ඉංග්‍රීසීහු කඩා බිඳ දැමූහ. ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ කෲර ජනඝාතක ලෙසත් මත්පැනට ලොල් වූ බේබදු රජකු ලෙසත් ප්‍රසිද්ධ වුවද යෞවන මදයෙන් මත්ව උන්මන්තකයකු ලෙස හැසිරුණද යම් සෞන්දර්යාත්මක අගයන්ද, එහි චමත්කාරයත් අත්විදීමේ හැකියාවකින් ද පෙලුනකු බව පෙනේ. දළදා මාළිගාව ඉදිරිපස අලංකාර පත්තිරිප්පුව, මහනුවර වැව හෙවත් කිරි මුහුද (පෙර ටිගොල් ගාල වෙල්යාය) ඉදි කරවූයේ පිලිමතලව්වේ වැනි අදිකාරම් වැනි බලධාරීන්ගේ විරෝධතා නොතකාය. දුල්වල වලව්වද, කිරි මුහුද හැදූ දේවේන්ද්‍ර මූලාචාරිය විසින් ප්‍රතිසංස්‌කරණය කරන ලදැයි පැවසේ. සමහර පසලොස්‌වක පොහෝ දිනවල වඩුරියන් ලෑල්ලද අතින් ගෙන සුදෝ සුදු ඇඳුමින් සැරසි දිගු සුදු රැවුලකින් යුතුව ජටාධාරි දේවේන්ද්‍ර මූලාචාරියා කිරිමුහුදේ සිට දළදා වදින්නට එන බව පැරැන්නෝ පවසති. එම ජනවහර මුළුමනින්ම බැහැර කිරීමට හෝ සාක්‍ෂි ඇතිව ඔප්පු කළ හැකි දෙයක්‌ නොවේ.

සියලු ගෘහ භාණ්‌ඩ සහිතව වලව්ව ඉංග්‍රීසීන් අතට පත් වූ පසු එය ඉංග්‍රිසි හා මැලේ හමුදාවේ අධික්‍ෂණයට යටත් විය. පුරාණ වලව් පිළිබඳ, විමර්ශනයේදී අධිකාරි බලයක්‌ තිබූ රදළයින්ගේ නිවාස විශාල ආලින්ද, රැදවුම් ස්‌ථාන, නඩු අසන ශාලා, ප්‍රභූ සම්මන්ත්‍රණ ශාලා, නේවාසිකව සිටින පවුලේ අය සඳහා නිදන කාමර, විසිත්ත කාමර, බරාඳ, මුළුතැන් ගෙවල් සහ වැසිකිලි කැසිකිලි පහසුකම් සහ ස්‌නානාය කරන ස්‌ථානද ඇතුලත්ව තිබූ බව පෙනේ. සමහර වලව් අසල අශ්ව සහ අශ්ව රථ ගාල්ද තිබී ඇත. එවැනි පැරණි වලව්වක්‌ ලෙස මහනුවර මාම්පිටිය වලව්ව හැඳින්විය හැක.

ඉංග්‍රිසි ආණ්‌ඩුවට පත් දුල්ලෑව වලව්ව 1818 දී තාවකාලිකව ඉංග්‍රිසි ආණ්‌ඩුකාර නිල නිවස බවට පත් වූ අතර එහි ප්‍රථම ඉංග්‍රිසි නිලධාරියා ලෙස ඉංග්‍රිසි ආණ්‌ඩුවේ ලේකම් ජෝන් ඩොයිලි පදිංචි විය.

පසුව පිලිමතලව්වගේ මරණින් පසු ඉංග්‍රිසි ආණ්‌ඩුවට අධිපති වූ පිලිමතලව්වේ වලව්ව ආණ්‌ඩුකාර නිල නිවස බවට පත් විණ. ඉංග්‍රිසි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට ඉදි කරන ලද එම වලව්ව ජනාධිපති මැදුරයි. ඉන් පසු වූ දුල්ලෑවේ වලව්වේ පදිංචිය 'මැලේ හමුදාවට' හිමි විය. එකල මෙම මැලේ ජනතාව කෙතරම් බලසම්පන්න වීද යත් ඔවුනට 'මැලේ මුහන්දිරම්' තනතුරක්‌ දීමට පවා ඉංග්‍රිසීන්ට සිදු විය. 'සිංහලය' අල්වා ගැනීම සඳහා කුලී හමුදාවක්‌ ලෙස මහනුවරට පැමිණියේ රයිµල් හමුදාවේ නිල නිවස බවට පත් වූ වලව්ව 1841 දී මලබාර්වරු වෙනුවෙන් ගොඩනැඟිල්ලක්‌ ඉදි වූ අතර එම ගොඩනැඟිල්ලේ එක්‌ කොටසක වලව්වේ අංශයක ඉංග්‍රිසි ජාතික 'ස්‌ටෙන්ස්‌ 'මහත්මිය විසින් ඉංග්‍රිසි ජාතිකයින් සඳහා කුඩා භෝජනාගාරයක්‌ සහ නවාතැන්පලක්‌ පවත්වාගෙන ගියහ. එය වික්‌ටෝරියා රැජින වෙනුවෙනි. එය 'රැජින' හෝටලය නම් විය. මේ වන විට බොහෝ ඉංග්‍රීසි ජාතිකයින් සහ විදේශිකයන් වාණිජ නගරයක්‌ බවට පත් වූ මහනුවරට ඒමට පටන් ගත්හ. ඔවුන්ගේ නේවාසික නගරය වූයේ නුවරඑළියයි. නුවරට පැමිණෙන ආගන්තුකයින්ට නවාතැන් පල වූවේ රැජින හෝටලයයි. එහෙත් මේ වන විට වඩා විශාල හෝටලයක අවශ්‍යතාව, තිබුණද එයට තමාට ඇති නොහැකියාව නිසා ස්‌ටෙන්ස්‌ මහත්මිය රූඩ් 2 යි, පර්චස්‌ 8 1/2 ක්‌ වූ දුල්ලෑව වලව්වේ කොටසක ඉදි වූ 'රැජින' හෝටලය ක්‍රි. ව. 1873 දී 'පියාෂෝ' නම් ධනවත් තැනැත්තියට විකුණා දැමීය.

එක්‌ කෙලවරක වූ රැජින හෝටල්ය පියාෂෝ හොටෙල් බ්ලොක්‌ යනුවෙන් නම් කළ පියාෂෝ මහත්මිය භෝජනාගාරයක්‌ සහ කාමර 5 කින් යුතුව පැරණි ඇතුල්වීමේ දොරටුව සහිතව පවත්වාගත යමින් මෙම මනස්‌කාන්ත බිමේ නව හෝටල් සංකීර්ණයක්‌ ඉදිකිරීමට අදහස්‌ කළ පියාෂෝ මහත්මිය හෙට්‌ටි වීදියට සහ දළදා වීදියට දෙපසට විශාල කුරුල්ලෙකුගේ පියාපත් විහිදෙන ආකාරයට කාමර සහිත තෙමහල් හෝටලයක්‌ ඉදිකරනු ලැබීය. බ්‍රිතාන්‍ය සම්ප්‍රදාය සහ ග්‍රීක ආයෝනික සම්ප්‍රදායේ හරයන් උකහා ගනිමින් විශාල ආරුක්‌කු සහිතව, වතිකානු ක්‍රමයේ ද්විත්ව කුළුණු මත 1875 දී ඉදි වූ මෙම හෝටලය සංචාරක නිවහනක්‌ ලෙස ඉතා ප්‍රසිද්ධ විය. මේ වන විට නුවරඑළිය ග්‍රෑන්ඩ් හෝටෙල් සමාගම මහනුවර වත්මන් තැපැල් හල භූමියේ ග්‍රෑන්ඩ් හෝටලය නමින් හෝටලයක්‌ ආරම්භ කළ අතර, රැජින හෝටලයට ඉදිරිපස මල්වතු විහාරයට යාබදව ස්‌වීස්‌ හෝටලය ද මේ වන විට ආරම්භ කර තිබිණ. මේ නිසා රැජින හෝටලය ද යම් පසුබෑමකට ලක්‌ විය. ඒ නිසාම 1895 දී මෙම හෝටලය පියාෂෝ මහත්මිය විසින් විකුණා දැමීමට තීරණය කළාය. පාඩු ලබමින් පවත්වා ගිය හෝටලය කේවල් කිරීමෙන් පසු මහනුවර හොටෙල් සමාගම විසින් මිලදී ගත්හ. එමෙන්ම හෝටලයේ අභිවෘද්ධිය වෙනුවෙන් බොහෝ වෙනස්‌කම් ඇති කළහ. මේ වන විට මහනුවර තැපැල් සංකීර්ණ භූමියේ වූ ග්‍රෑන්ඩ් හෝටලය, දුම්රිය වාෂ්ප දුම්රිය නැවතුම නිසා වූ පරිසර හානියෙන් පීඩාවට පත්ව වසා දැමීමට 1902 දී කළ තීන්දුවද රැජිණ හෝටලයේ අභිවෘද්ධියට හේතු විය.

මහනුවර රැජින හෝටලය බ්‍රිතාන්‍ය සම්ප්‍රදාය ඉහළින්ම රකිමින් ග්‍රීක නිර්මාණ ශිල්පය හා උකහා ගනිමින් නිර්මිත වූ අතර ඔවුන්ගේ අහංකාරකම අභිමානය පෙන්වන්නට ඉංග්‍රීසි හමුදාවේ 'සෙබල තොප්පියේ' ආකෘතිය ප්‍රධාන පිවිසුමේ පියස්‌සට සවිකරන්නට තරම් උඩඟු විය. ඔවුන්ගේ අධිරාජ්‍යවාදි බලය දළදා වහන්සේ ඉදිරිපිටම, සිංහල ජනයාට ප්‍රදර්ශනය විය. රැජින හෝටලයේ ප්‍රධාන පිවිසුමේ පියස්‌ස ඉංග්‍රිසි හමුදාවේ තොප්පිය ලෙස වැජඹෙන්නේ අපට සරදමට මෙනි.

මෙම ගොඩනැඟිල්ල ඉදි කිරීමේදී මඩ සහිත තෙත් පොළවේ ඉදිකිරීමේ ක්‍රමය වූ ටැම්පිට ඉදිකිරීම උපයෝගි කර ඇති අතර වඩා ගැඹුරට කළුගල් සහ යකඩ යොදා බිම් මට්‌ටමෙන් ඉහළට අත්තිවාරමේ සිට ගොඩනැඟිල්ල ඉදි කර ඇත. ඉංග්‍රිසි ක්‍රමයට සහ අයෝනික ගීක සම්ප්‍රදායට අනුව විශාල ආරුක්‌කු සහිත බිත්තිද, වැඩි වාතාශ්‍රයක්‌ ලැබෙන පරිදි විශාල වාකවුළුද මෙම හෝටලයට ගෙන එන්නේ අමුතුම සිරියකි. ගොඩනැඟිල්ලේ කපරාරුව සඳහා කොහුබත්, සියුම් වැලි, කිරි මැටි මිශ්‍රණයක්‌ යොදා ඔපමට්‌ටම් කර ඇති අතර බිත්ති බැඳීම සඳහා ආනයනික බැරල් සිමෙන්ති උපයෝගි කර තිබේ.

ග්‍රීක සම්ප්‍රදායේ පසාරු කැටයම් සහ දැවමය කැටයම් හෝටලය අලංකෘතව ඇත. මෙහි විශේෂයක්‌ වන්නේ ගෙබිම හා තරප්පු සඳහා ආනයනික රැන්ගුන් තේක්‌ක යොදා තිබීමය. මෙම හෝටලයේ බාහිර පෙනුම මෙන් අභ්‍යන්තරයද ඉතා දර්ශනිය ලෙස සකස්‌ කර ඇත හෝටල් කළමණාකාරිත්වය මැද මිදුල් සංකල්පය ද උපයෝගි කර තිබේ.

වර්ෂය පුරාම ඇද හැලෙන වර්ෂාව ගැන සලකා බලා වාස්‌තු විද්‍යාත්මක උපදෙස්‌ අනුව, වහලයේ ඉහළ කොටස අංශක 60-45 කෝණයක්‌ ද එය පහළට වන විට 60-120 කෝණයකින් යුතු උඩරට සම්ප්‍රදායේ කෙටි වහල මෙහි නිර්මාණ කර ඇත්තේ ජලය ඉතා ඉක්‌මනින් බැස යැමට සහ එක්‌ රැස්‌වීම වැළැක්‌වීම පිණිසය. උඩරට සම්ප්‍රදායේ අටපට්‌ටම් සහිත සිවිපලයේ කෝණාකාර වහළට සිංහල උළු හෙවත් රවුම් පෙති උළු සෙවිලි කර ඇත. දෙපසට ඉතා කුඩා වහළ රාශියක්‌ නිසා වඩා අලංකාරයකුත්, ජලය ඉක්‌මනින් බැස යාමකුත් මේ නිසා සිදුව ඇත. මෙම හෝටලයේ මැද මිදුල් මෙන්ම දැවමය ගෙබිම පොලව ඔවුන්ගේ සැප පහසුව ඉතා ඉහළින් අගය කරමින් කළ නිර්මාණ බව පෙනේ. ඉහළ මාලයට යැම සඳහා රැන්ගුන් තේක්‌ක වැනි ඝන දැව භාවිතා කර කැටයම් සහිතව තරප්පු පෙළ නිර්මාණය කර ඇති අතර එදා මෙදා තුර ඉතා ශක්‌තිමත් මෙන්ම එය රැඳී සිටිනේනේ භාවිතා කළ දැවවල ඉහළම ප්‍රමිතිය නිසාය. ක්‍රි. ව. 1896 දී රැජින හෝටල් අයිතිකරුවන් ඊට යාබදව තිබූ මොල්ලිගොඩ වලව්වත් එහි ගෙවුයන් 'ටොනි බ්ලෙයාර්' සහ 'පිලිස්‌න්' යන සුදු ජාතිකයින්ගේ පරිත්‍යාගයන් මිලදී ගත් අතර එය අයත්ව තිබුණේ 'මිලර්ස්‌' නම් ඉංග්‍රිසි වෙළඳ සමාගමටය. එදා රූට්‌ 2, පර් 8 1/2 ක්‌ වූ හෝටලය අද අක්‌කර 01 සහ පර්චස්‌ 6 ක්‌ තරම් විශාලව ඇත. සිංහල අදිකාරම්වරුන්ගේ ඉඩකඩම් මෙසේ ඉංග්‍රීසීන් අතට පත් වූ අතර ක්‍රි. ව. 1911 අප්‍රේල් 3 දා තවත් බිම් කඩක්‌ හෝටලය එකතු වනුයේ රැජින හෝටලයේ තදබදය අවම කර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය නිසාවෙනි. ඒ අනුව කාසල් වීදිය සහ දළදා වීදිය කොනේ වූ බිම් කොටස මිලදී ගත් ඔවුහු රුපියල් 450/} ක්‌ වැයකර ගොඩනැඟිල්ලක්‌ ඉදි කලහ. (පුදුමයි නේද ?) මුල් කාලයේ මිලර්ස්‌ ගොඩනැඟිල්ල වූ එහි පසුව එහි ලංකා බැංකුව ස්‌ථාපිත විය.

ක්‍රි. ව. 1885 - 1890 වර්ෂයේ ශ්‍රී දළදා වීදියෙන් අඩි 7 යි අඟල් 11 පමණ ප්‍රමාණයක්‌ රැජින හෝටලය අත්පත් කර ගත් අතර මහනුවර නගර සභාව හා වූ දීර්ඝ වාද විවාදවලින් පසු මද වසරකට රු. 20/- ක බදු මුදලකට යටත්ව හිරු ආවරණයක්‌ 1895 දී ඉදි කිරීමට අවසර ලබා ගැනීමට ඔවුන්ට හැකිවිය. මෙය හේතුවක්‌ කර ගත් රැජින හෝටල් සමාගම හිරු ආවරණයට යටින් පදික වේදිකාවක්‌ ලෙස පෙන්වා පසුව එය ඉහළට ඔසවා 1891.02.23 දින පදික වේදිකාවට දෙපසට පියගැට පෙළ නිර්මාණය කළහ.

එම පදික වේදිකාවද හෝටලයේම කොටසක්‌ ලෙස තාප්ප වලින් වටකර ඇති අතර අද අප ගමන් ගන්නේ එසේ අත්පත් කරගත් හෝටලයට අයිති වූ පදික වේදිකාවෙනි.

ඉහළ මාලවලට යැම සඳහා 1895 - 1896 දී අතින් ක්‍රියාත්මක වන සෝපානයක්‌ (LIFET) ඉදිවන අතර අද හෝටලයට සතුව ඇත්තේ විදුලි සෝපානයන්ය. ක්‍රි. ව. 1909 දී මිලදී ගත් මොල්ලිගොඩ වලව් භූමියද හෝලටයට එකතුවන අතර එය හෝටලයේ නිරිත දිග කොටසේ ගොඩනැඟිල්ල සඳහා උපයෝගි කරගත් සමාගම 1912 වන විට මිලදී ගත් මිලර්ස්‌ ගොඩනැඟිල්ලේ බිම්කඩේ හෝටලයේ නිරිතදිග පියාපත හෙවත් ගොඩනැඟිල්ල ද රැජින හෝටලය වෙනුවෙන් ඉදි විය. මෙහි දළදා වීදි අන්තයේ තිබූ ඔරියන්ටල් බැංකුව හෙවත් සුදු මහතුන්ගේ බැංකුවද හෝටල් අධිකාරිය මිලදී ගත්තේ හෝටලයේ සංවර්ධන වෙනුවෙනි.

එදා දුල්ලෑව, මොල්ලිගොඩ ආදී රාජකීයන්ගේ වලව් පිහිටා තිබූ බිමේ එම ඓතිහාසික සිහිවටන යටකර ඉදි වූ ඉංග්‍රීසින්ගේ රැජින හෝටලය දෙස්‌ විදෙස්‌ සුපතලය. වර්තමානයේ කොළඹ ගාලු මුවදොර හෝටලයෙන් කළමණාකරණය කරන රැජින හෝලටය නවීන අංගෝපයන්ගෙන් සපිරිය. පෞද්ගලික සදළු තලද, උණු හෝ ඇල් දිය පහසුකම්, නාන තටාක, පිහිනුම් තටාක, රූපවාහිනි, අන්තර්ජාල ආදි විශාල වූ පහසුකම් රාශියකින් හෙබි මෙහි පාරම්පරික ශිල්පීන්ගේ භාණ්‌ඩ අලෙවිය සඳහා වෙළඳ කුටි දේශීය විදේශීය ආහාර පාන සඳහා භෝජනාගාර, තැබෑරුම්, තොරතුරු මධ්‍යස්‌ථාන ආදි මෙකී නොකී සකලාංගයන්ගෙන් පරිපූර්ණ හෝටල් සංකීර්ණයක්‌ බවට පත්ව තිබේ. තවද මෙහි විශේෂත්වය වනුයේ මහනුවර පෙරහැර සමයේ ශ්‍රී දළදා පෙරහැර කිසි අපහසුවක්‌ නැතිව නැරඹීමට හැකි එකම හෝටලය බවට මෙය පත්ව තිබීමය.

එහෙත් අපේ ඓතිහාසික ප්‍රෙෘඩත්වය යටකර ඉංග්‍රීසින්ගේ අධිරාජ්‍යවාදී බල පරාක්‍රමය යටතේ ඉදි වූ මෙවැනි ගොඩනැඟිලි පිළිබඳවද එයට හේතු වූ කරුණු පිළිබඳවද අප විසින් විටින් විට සොයා බලා මතු පරම්පරාවට එහි සත්‍ය අසත්‍යතාවය පෙන්වා දීම අප කාගේත් යුතුකමකි. සිංහල රාජ පරම්පරාවේ දුක කඳුළ රුධිරය මත ඉදි වූ මෙවැනි නිර්මාණ අපේ අතීතය පිළිබඳ බොහෝ කරුණු කාරණා මතු පරපුරට කියා දෙනවා ඇත.

බටුගොඩ එම්. එස්‌. රණතුංග

විජේවීරගේ හයේවා තුන

ශ්‍රී ලංකාවේ කොමියුනිස්‌ට්‌ පක්‌ෂය, කොමියුනිස්‌ට්‌ පක්‌ෂයේ චීන පිල යන දේශපාලන පක්‌ෂවල හිතවතකු සහ සාමාජිකයකු ලෙස කටයුතු කළ රෝහණ විජේවීර මහතා නව දේශපාලන පක්‌ෂයක්‌ බිහි කිරීමට තීරණය කර ඇත්තේ එතෙක්‌ පැවති මාක්‌ස්‌වාදී පක්‌ෂ වලට සමාජවාදී විප්ලවය ඉෂ්ඨ සිද්ධ කිරීමට නොහැකි වූවාය යන ස්‌ථාවරයේ සිටය. ඒ බව හොඳින්ම තහවුරු වන්නේ ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණේ ආරම්භය "වම්මු මොනවද කරලා තිබෙන්නේ" යනුවෙන් විජේවීර මහතා මතු කළ ප්‍රශ්නයත් සමඟම සිදු වී ඇති බැවිණි.

ඒ අනුව විජේවීර මහතා එම ප්‍රශ්නය 1965 මැයි මාසයට පෙර මතු කළ ප්‍රශ්නයක්‌ ලෙස නිගමනය කළ හැක. ඒ අනුව පැහැදිලි වන්නේ මෙරට පළමු මාක්‌ස්‌වාදී පක්‌ෂය පිහිටුවා වසර 30 ක්‌ සම්පූර්ණ වන අවස්‌ථාවේදී විජේවීර මහතා විසින් "වම්මු මොනවද කරලා තිබෙන්නේ" යන ප්‍රශ්නය විමසා ඇති බවයි. (මෙරට පළමු මාක්‌ස්‌වාදී පක්‌ෂය වන ලංකා සමසමාජ පක්‌ෂය ආරම්භ කර ඇත්තේ 1936 දීය.)

නව දේශපාලන පක්‌ෂ, සංවිධාන බිහි කිරීමේදීa එම පක්‌ෂ සහ සංවිධානවල නායකයන් නව අරමුණු, නව ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශ කර ඇතත්, ඒ පිළිබඳව පසු විපරමක යෙදුණ විට පැහැදිලි වන්නේ එම නායකයන් තමන්ගේම අරමුණු සහ ප්‍රතිපත්ති කෙරෙහි අවංකවම කැප වී නොමැති බවය. එසේ වුවත් විජේවීර මහතාගේ දේශපාලන ජීවිතය දෙස පසු විපරමක යෙදුන විට පැහැදිලි වන්නේ ඒ මහතා නම් ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණ බිහි කිරීමට හේතු වූ ප්‍රධාන අරමුණ සඳහා කැප වී කටයුතු කර ඇති බවයි. එනම් සමසමාජ, කොමියුනිස්‌ට්‌ යන පක්‌ෂවල නායකයන්ට ඉෂ්ඨ සිද්ධ කිරීමට නොහැකි වූ සමාජවාදී විප්ලවය සිද්ධ කිරීම සඳහා කැප වී කටයුතු කර ඇති බවයි.

1965 දී ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණ ආරම්භ කළ විජේවීර මහතාගේ ජීවිතය මෙන්ම දේශපාලනයද අවසන් වී ඇත්තේ 1989 දී සිදු වූ ඝාතනයත් සමඟය. ඒ අනුව ඒ මහතා අවුරුදු 24 ක කාලයක්‌ තම අරමුණ වෙනුවෙන් කැප වී කටයුතු කර ඇති බව පැහැදිලි අතර, ඉන් වසර 18 ක කාලය තුළ නිශ්චිත සැලසුම් අනුව කටයුතු කර ඇති බව පෙනී යයි. එම වසර 18 ක කාලයත් 1965 සිට 1971 දක්‌වාත්, 1977 සිට 83 දක්‌වාත්, 1983 සිට 89 දක්‌වාත්, වසර 6 බැගින් වූ පරිච්ඡේද 3 කට බෙදිය හැක.

මෙරට තුළ දේශපාලන පක්‌ෂ බිහි වීම සඳහා බලපෑ හේතු සාධකයන් පිළිබඳව විමසා බැලීමේදී පැහැදිලි වන්නේ එම හේතු සාධකයන් බොහෝ දුරට විදේශීය හේතු සාධකයන් වන බවයි. ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණේ ආරම්භය සඳහාද එම හේතු සාධකය ඒ ආකාරයෙන්ම බලපා ඇත. මාවෝ සේතුං සන්නද්ධ අරගලයකින් චීනයේ බලය අල්ලා ගැනීමත් සමඟ ලෝකය පුරා ඇති වූ නව දේශපාලන ප්‍රවණතාවය නියෝජනය කිරීම සඳහා මෙරට තුළද පක්‌ෂ කිහිපයක්‌ම බිහි වී ඇති අතර, ඒ අතරින් විශාලතම බලපෑම කළ පක්‌ෂය ලෙස සඳහන් කළ හැක්‌කේ ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණයි. මාවෝවාදයේ බලපෑමෙන් බිහි වුවත්, මාවෝ සේතුං මෙන් ගරිල්ලා සටන්වලින් බලය අල්ලා ගැනීම වෙනුවට විජේවීර මහතා තේdරාගෙන ඇත්තේ සෙන්ඩිබාරයේ මෙන් රට පුරා එකවර සිද්ධ කරන පහර දීමකින් බලය අල්ලා ගැනීමය. 1971 වන විට බලය අල්ලා ගැනීම විජේවීර මහතාගේ සැලසුම වූ බව පැහැදිලි වන්නේ ඒ මහතා ප්‍රංශ කොමියුනිස්‌ට්‌ ශත සංවත්සරය විප්ලවීය රජයක්‌ යටතේ සමරන බව ප්‍රකාශ කර ඇති බැවිනි. (ප්‍රංශ කොමියුනිය 1871 දී සිදු වී ඇත) සැලසුම් කළ ආකාරයට 71 දී පහර දුන්නත්, සැලසුමේ තිබුණ අඩුපාඩු සහ අතපසුවීම් නිසා වසර 6 ක්‌ පුරා දියත් කරන ලද විජේවීර මහතාගේ පළමු විප්ලවීය සැලසුම අසාර්ථක වී ඇත.

එම සැලසුම අසාර්ථක වීමට පෙරම සිරගත කළ විජේවීර මහතා යළිත් මෙරට දේශපාලනයට සක්‍රියව බද්ධ වන්නේ 1977 දී ලද නිදහසත් සමඟය. මාවෝවාදයේ

බලපෑමෙන් බිහිවුවත් 1977 න් පසු විජේවීර මහතා කැපවී ඇත්තේ පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හරහා සමාජ වාදයට පිවිසීමටය. එම මාර්ගය වෙත යොමුවීම සඳහා ද විජේවීර මහතාට විදේශීය දේශපාලන හේතු සාධකයන් තිබූ බව පැහැදිලිය. සැල්වදෝර් අයන්ඩෙ නම් වූ සමාජවාදී පාලකයා පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයකින් චිලියේ බලයට පත්වීම ඉන්දියාවේ සමහර ප්‍රාන්තවල කොමියුනිස්‌ට්‌ පක්‍ෂ ඡන්දයෙන් බලයට පත්වීම, 1977 දී විජේවීර මහතාට පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කෙරෙහි යොමුවීමට, විශ්වාසය තැබීමට හේතු සාධකයක්‌ වන්නට ඇත. එසේ වුවත් 1982 පැවැති ජනාධිපතිවරණයේදී විජේවීර මහතා ලක්‍ෂ 16 ක පමණ අවම ඡන්ද ප්‍රමාණයක්‌ අපේක්‍ෂා කළත්, ඔහුට ලැබී ඇත්තේ ඡන්ද 270,000 පමණි. එම මැතිවරණයෙන් පසු තංගල්ලේ දී පවත්වා ඇති ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණේ මධ්‍යම කාරක සභා රැස්‌වීමේදී විජේවීර මහතා ඇතුළු බහුතරයකගේ ස්‌ථාවරය වී ඇත්තේ උතුරේ දෙමළ ජනතාවගේ ස්‌වයං පාලනය පිළිගැනීම නිසා ජනාධිපතිවරණයේදී ලැබුණු ඡන්ද ප්‍රමාණය අඩු වූ බවයි. එසේ වුවත් එම මැතිවරණයෙන් පැහැදිලි වූ එක්‌ සත්‍යයක්‌ වූයේ ඒ වන විට ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණ සම සමාජ, කොමියුනිස්‌ට්‌ පක්‍ෂ අභිබවමින් ඉදිරියට පැමිණ ඇති බවයි.

82 ජනාධිපතිවරණයේදී ලද ජන්ද සංඛ්‍යාව විජේවීර මහතාට මදි වුවත්, එම මැතිවරණයෙන් ජයගත් එවකට හිටපු ජනාධිපති වූ ජයවර්ධන මහතාට එම ඡන්ද සංඛ්‍යාවත් වැඩි වූ බව පෙනී යන්නේ 1983 සිදු වූ සිදුවීම් පදනම් කර ගනිමින් ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණ තහනම් කළ බැවිණි. එම තහනමත් සමඟ 1977 දී ආරම්භ කළ විජේවීර මහතාගේ පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන විප්ලවය ද අවසන් වී ඇත.

83 සිදුවීම් පදනම් කරගෙන ජයවර්ධන ආණ්‌ඩුව විසින් තහනම් කරන ලද්දේ ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණ පමණක්‌ නොවේ. එම පක්‍ෂයට අමතරව කොමියුනිස්‌ට්‌ පක්‍ෂය සහ නව සම සමාජ පක්‍ෂය ද තහනම් කළත් එම පක්‍ෂවල නායකයන් යළිත් කෙසේ හෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන ප්‍රවාහයට ප්‍රවිශ්ඨ වුවත්, විජේවීර මහතා යොමු වූයේ යටබිම්ගත දේශපාලනය වෙතය. තම පක්‍ෂයේ තහනම ඉවත් කරන ලෙස ඉල්ලා විජේවීර මහතා ලිපි කිහිපයක්‌ම යොමු කර ඇතත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලනය තුළින් අපේක්‍ෂිත ප්‍රතිඵල අත්නොවීම ද ඒ මහතා යටබිම් ගත දේශපාලනය වෙත යොමුවන්නට හේතුවන්නට ඇත. එමෙන්ම 1980 දශකයේදී ඇµaගනිස්‌ථානයේ බලය කොමියුනිස්‌ට්‌වාදීන් අතට පත්වීම සහ බාත් සමාජවාදී පක්‍ෂය ඉරාකයේ බලය අල්ලා ගැනීම වැනි ජාත්‍යන්තර සිදුවීම් ද යළිත් වරක්‌ විජේවීර මහතා ආයුධ සන්නද්ධ දේශපාලනය වෙත ඇදී යැමට හේතු වූ බව නිගමනය කළ හැක. එමෙන්ම 82 ජනාධිපතිවරණයේ දී ලද ඡන්ද සංඛ්‍යාව අවම වීමට උතුරට ස්‌වයං පාලනය පිළිගැනීම හේතුවක්‌ ලෙස දුටු විජේවීර මහතා ඉන් අනතුරුව උතුරේ දෙමළ බෙදුම්වාදී දේශපාලනයට එරෙහි ස්‌ථාවරයක සිට කටයුතු කර ඇති අයුරු ද දැකගත හැක. කෙසේ වූවත් පැරණි වම්මුන්ට කළ නොහැකි වූ විප්ලවය කිරීම සඳහා විජේවීර මහතා දැරූ තෙවන උත්සහය ද වසර 6 යකින් පරාජයට පත් වී ඇත්තේ ඔහුගේ ජීවිත ගමන ද අවසන් කරමිණි.

එසේ නොවන්නට ඒ මහතා යළිත් වතාවක්‌ මෙරට දේශපාලන බලය අල්ලා ගැනීම සඳහා අලුත් අත්හදා බැලීමක්‌ කිරීමට ඉඩ තිබිණි. වසර හය බැගින් කැප වී ක්‍රියාත්මක කළ සැලසුම් 3 ක්‌ පරාජයට පත් වුවත් එම හේතු ජනතා විමුක්‌ති පෙරමුණට එක්‌ හොඳක්‌ වී ඇති බවක්‌ සඳහන් කළ යුතුය. එම හොඳ නම් එම සෑම අවස්‌ථාවකදීම එම පක්‍ෂයට අලුත් මුහුණු මෙන්ම තරුණ නායකයින් එක්‌වීමය. නමුත් විජේවීර මහතාගේ මරණයත් සමඟ එම අලුත්වීමද අවසන් වී ඇති අතර, 1994 සිට එකම මුහුණු කිහිපයක්‌ සමඟ පක්‍ෂය ද වයෝවෘද්ධ වෙමින් සිටින බවත් දැක ගත හැක. එම හේතුව නිසා විජේවීර මහතා මෙන් නව මාවත් සොයන පුද්ගලයන් මී මැසි ඡනපද හැරයන නව පිලාවන් සේ එම පක්‍ෂය හැර යන අයුරුද දැක ගත හැක. එය කෙසේ වූවත් වම්මු මොනවද කරල තිබෙන්නේ." යනුවෙන් විමසා සමසමාජ කොමියුනිස්‌ට්‌ නායකයන්ට කිරීමට නොහැකි වූ සමාජවාදී විප්ලවය ඉෂ්ට සිද්ධ කිරීම සඳහා අවංකවම අවස්‌ථා තුනකදී විජේවීර මහතා කැප වී ඇති බව නම් සඳහන් කළ හැක.

එරික්‌ ගාමිණී ජිනප්‍රිය

rohana wijeweera

නිදහස්‌ කෞතුකාගාරයක ස්‌ථාන ගත කළයුතු වීර කැප්පෙටිපොළ හිස්‌කබල

අප මාතෘ භූමිය වසර 443 ක්‌ පෘතුගීසි, ලන්දේසි හා ඉංග්‍රීසි ජාතීන්ගේ යටත් විජිතයක්‌ව පැවැති වකවානුව තුළ නිදහස උදාකර ලීමට වෙරදුන් දේශප්‍රේමීන් රැසක්‌ සිටිති. ඒ අතුරින් මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ නිළමේ ජනතාව ඉදිරියේ ජාතික වීරයකු බවට පත්විය. එපමණක්‌ම නොව හෘද සාක්‍ෂියට අනුව මරණය ඉදිරියේ නොසැලී සැදැහැවත් බෞද්ධයකු ලෙසට උපේක්‍ෂාවෙන් යුතුව ශාන්තව හේ මරණය පිළි ගත්තේය. එලෙස මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ ජාතික වීරයකු ලෙසට පත් වූයේ අදින් වසර 196 කට පෙරාතුවය. එනම් 1818 නොවැම්බර් 26 වන දින කන්ද උඩරට බෝගම්බර වදකාගාරයේදී වදකයා ඉදිරියේ තම බෙල්ල දංගෙඩිය මත තබා මාරයාට අභියෝග කළ දාය. මේ විරුවා එක්‌ වරක්‌ මරු පරදවා, දෙවනුව අභීත ලෙස මරණයට පත්විය. එක පහරින් බෙල්ල ගසා දැමීමට නොහැකි වු කල්හි උණු ලේ ධාරාවක්‌ පපු පෙදෙසින් ගලා යද්දී මෙම වීරයා වදකයා දෙසට තම දෙනෙත් හෙළා " බල බෙල්ලේ මෙතැනට ගසවයි" කියා තම දඹරැඟිල්ල දිගු කොට කඩු පහර එල්ල කළ යුතු නියම ස්‌ථානය පෙන්වීය. එසේ මරණයට පත් වූයේද මෙවැනි ප්‍රකාශයක්‌ කරමිනි.

"අන්‍ය ජාතියකට යටත්ව, නිවටව නියාලුව ජීවත්වීමට වඩා ජාතික නිදහස උදෙසා ඔවුන් සමග යුද වැද අන්තිමේදී නොවහල් මිනිසෙකු කඩුවට ගෙලදී ජාතිය වෙනුවෙන් තම ජීවිතය පූජා කරන්නට ලැබීම මට මහත් සතුටකි." යන්නය.

කැප්පෙටිපොළ හිස් කබල නැවත ලංකාවට භාරදුන් අවස්ථාව. වම් පස ඉදිරියෙන් සිටින්නේ කැප්පෙටිපොළ සිව්වෙනි පරම්පරාවේ උපාලි මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ

එසේ මරණයට පත් වීමට හේතු සාධක වූයේ 1815 මාර්තු 02 වන දින උඩරට ගිවිසුම (ඉංගී්‍රසි - සිංහල) අත්සන් කිරීම නිසා ඇති වූ තත්ත්වයන්හි බලපෑ කරුණුය. සිංහල රදළවරු එම ගිවිසුමට අත්සන් කළේ ඉංග්‍රීසින්ට රට පාවා දෙන්නට නොව සිංහල ජාතියත්, බුද්ධ ශාසනයත් ද්‍රවිඩ ත්‍රස්‌තවාදයෙන් බේරා ගැනීමටය. මෙහිදී කැප්පෙටිපොළ නිළමේතුමා උඩරට ගිවිසුමට අත්සන් තබා ඇත්තේ සිංහල භාෂාවෙනි. ඉංග්‍රීසින් විසින් ගිවිසුමට පටහැනිව ක්‍රියා කිරීම නිසා වෙල්ලස්‌සේ වැසියෝ රජයට විරුද්ධව නැගී සිටියහ. භික්‌ෂූන් වහන්සේලාගේ අනුශාසනා මත දොරේසාමි නම් ව්‍යාජ නමකින් පෙනී සිටි අයෙකු රජතුමා වශයෙන් ඔවුහු සම්මත කර ගත්හ.

 මහනුවර දළදා මළුවේ ඇති වීර කැප්පෙටිපොළ ස්මාරකය

මෙම පුවතින් තැතිගත් ඌව උප දිසාපති ලෙස සේවය කළ විල්සන් 1817 සැප්තැම්බර් 10 වන දින හ-ජි මුහන්දිරම් ඇතුළු භට කණ්‌ඩායමක්‌ වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත් කර යෑවීය. කැරළි කරුවන් විසින් ඔවුන් මරා දැමීම නිසා විල්සන් සේනාවක්‌ රැගෙන වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත්ව ගියේය. කැරැළිකරුවන්ගේ ඊ පහරකින් ඔහු මරු මුවට පත් විය. මෙයින් ප්‍රකෝපයට පත් කන්ද උඩරට භාරව සිටි මැක්‌ඩොනල්ඩ් ඌව වැසියන්ගේ ගොවිතැන් විනාශ කරන්නටත් ගම්මාන ගිනි තබන්නටත් නියෝග කළේය. එහෙත් මැක්‌ඩොනල්ඩ්ගේ නියෝගවලින් වැඩක්‌ නොවූ අතර කැප්පෙටිපොළ ඌවේ දිසාපති ලෙස පත්කොට ආයුධ සන්නද්ධව වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත් කර යෑවීය.

නොසිතූ දෙයක්‌ම සිදුවේය යන්න සනාථ කිරීමට මෙන් ඉංගී්‍රසි ජාතින්ගේ ම්ලේච්ඡ ක්‍රියා ගැන කළකිරුණු කැප්පෙටිපොළ දිසාව සිංහලයින්ගේ පැත්ත ගත්තේය. එසේම දළදා වහන්සේ රහසිගත ලෙස මහනුවරින් පිටකර එය කැරැළිකරුවන්ට හිමි වීමෙන් පසු හඟුරන්කෙත රජ මාළිගා භූමියේදී පැවැත්වූ දළදා ප්‍රදර්ශනයේදී රැස්‌ව සිටි දහස්‌ සංඛ්‍යාත ජනතාව අමතා ජාතිවාත්සල්‍යය දනවන වේගවත් කතාවක්‌ කැප්පෙටිපොළ නිළමේ පැවැත් වු අතර විශාල ජනකායකගේ සහය ලැබී ඇත. මෙයින් සිංහලයින්ගේ නිදහස්‌ සටනට එතුමා ලබාදුන් අසහාය නායකත්වය මනාව පිළිබිඹු වේ. එතුමා සටනට එක්‌ වූ වහාම මුළු ඌව පෙදෙසම ඉංග්‍රීසින්ට විරුද්ධව එක හඬින් නැගී සිටියහ. මෙහි ප්‍රතිඵලයක්‌ වශයෙන් 1818 පෙබරවාරි 21 වන විට මුළු කන්ද උඩරට පුරාම "මාර්ෂල් ලෝ" MANSHAL LAW) නම් වූ යුද්ධ නීතිය පනවනු ලැබීය.

ජාතික අනුරාගයෙනුත් කිතිකැවුණ හදවතක්‌ ඇතිව සිටි කැප්පෙටිපොළ දිසාව රාජ ද්‍රෝහියකු බවට පත් වුයේ මේ ආකාරයෙනි.

ඉංග්‍රීසි රජයට විරුද්ධව කැරැළි ගැසීමත්, කැරැළිගැසීමට පෙළඹ වීමත් නිසා කැප්පෙටිපොළ සිර භාරයට ගැනීමට රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරයා විසින් 1818 මාර්තු 13 වන දින රාජාඥාවක්‌ නිකුත් කරන ලදී.

ඒ අනුව 1818 ඔක්‌තෝම්බර 25 වෙනිදා අළුයම 4.00 ට පමණ ලෙප්ටිනන්ට්‌ ඕනිල් විසින් මෙහෙයවන ලද 30 දෙනෙකුගෙන් යුත් ඉංග්‍රිසි භට කණ්‌ඩායමක්‌ පුලියම්කුලම් සිට නුවර කලාවියේ පරවනගම බලා පිටත්ව ගොස්‌ සිටි කැප්පෙටිපොළ නිළමේ අත්අඩංගුවට ගත්තේය. ඒ මුස්‌ලිම් ජාතිකයකුගේ ඔත්තුවක්‌ මතය. තෙදිනක්‌ ගත වෙද්දී අනිත් නායකයා වූ මඩුගල්ලේ ඇතුළු පිරිස අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී.

එයින් පසු ආරක්‍ෂක රැකවරණය මත 1818 නොවැම්බර් 04 වන දින මහනුවරට පිරිස ගෙන එනු ලැබීය. නිත්‍යානුකූලව පිහිටුවනු ලැබූ මහා රජාණන්ගේ ආණ්‌ඩුව පෙරළීමේ අදහසින් යුද්ධ ඇති කිරීමේ චෝදනාව උඩ කැප්පෙටිපොළ නිළමේ තුමන්ට එරෙහිව නොවැම්බර් 13 වෙනිදා යුද්ධාධිකරණයේ සභාපති ලෙස කටයුතු කළ ලෙෂටිනන්ට්‌ ආර්. කෙලී විසින් මරණීය දණ්‌ඩයට නියම කරනු ලැබීය. 1818 නොවැම්බර් 26 වන දින බෝගම්බර වැව සමීපයේ වදකාගාරයේදී හිස ගසා දැමීමටත් වැඩි දුරටත් එහිදී නියම කෙරිණි. කැප්පෙටිපොළ නිළමේ කඩුවට ගෙල පෑවේ ලෝක ඉතිහාසයේ සඳහන් වීර පුරුෂයන් කිහිප දෙනෙකු සිය අවසාන මොහොතේ දී පෑ විශ්මය ජනක ආත්ම ශක්‌තියක්‌ විදහා පාමිනි. ඒ නිසාම අසාමාන්‍ය ගුණ සමුදායකින් යුත් මේ ජනනායකයාගේ හිස්‌ කබල ජොන් මාර්ෂල් වෛද්‍යවරයා විසින් එංගලන්තයට ගෙන ගොස්‌ එඩින්බරෝහි කාපාලවස්‌තු පර්යේෂණාගාරයේ තැන්පත් කරන ලදී. එහිදී මේ හිස්‌කබල විද්‍යාඥයන්ගේ විශේෂ පර්යේෂණයකට භාජනය කරන ලදී. එහි පර්යේෂණ වාර්තාවේ මෙසේ සඳහන්ව ඇත.

"මේ හිස්‌ කබල වනාහි උස්‌ව නැගී ගිය හීන් මුදුන සහිත දික්‌ හිසක්‌ ඇති පුද්ගලයෙකු සතු වූවකි. පැත්තක සිට බලන කල ප්‍රකටව නෙරා ගිය කාපාල පාර්ශව සහිත මෙහි හැඩහුරු පඤ්ව කෝණාකාරවේ. මේ නෙරා ගිය පාර්ශයන්හි සිට හිස්‌ කබලේ පැති තද බෑවුම් සහිත බවක්‌ගනී. හිස්‌කබලින් පෙනෙන ගණ්‌ඩයේ වර්ධනය ගැන සලකන කල්හි බැසගත හැකි නිගමනය නම් සැලකිය යුතු තරම් දැඩි ශ්‍රීවයක්‌ තිබුණ බවයි.

පරිමාණුකූලව සලකන කල්හි උස්‌ව ඇස්‌ කෙවෙණි සහිත මුහුණ දිගටිය. හකු හඹ ඉදිරියට නෙරා ආ ලෙසක්‌ දක්‌වයි. නාසා ඇටවල් ආකාරය අනුව ජීවත්වන්නහුගේ නාසය කෙටිවද පැතැලිවද තිබුණ බව අනුමාන කළ හැකිය.

ලන්ඩන් නුවර සත්ත්ව විද්‍යා සංගමයේ හිල්තුමාගේ වාර්තාවක්‌ අනුව කාපාලයෙහි මුල මනුෂ්‍යාන්ත යයි සාමාන්‍යයෙන් සැලකිය හැකි ලක්‍ෂණ ඇත්තේය. බොහෝ වැඩි අවස්‌ථාවලදී මිනිස්‌ හිස්‌ කබලවලින් දැක්‌වෙන මුල මනුෂ්‍යන්ත ලක්‍ෂණ ස්‌ථීර නිගමනයක්‌ බැසගත නොහැකි වන හෙයින් "මුල මනුෂ්‍යාන්ත ලක්‍ෂණ ලොකු ප්‍රමාණයක්‌" උඩරට සිංහලයන් යෑයි මෙහිදී අවධාරණය කළ හැක්‌කේය. උඩරට සිංහලයන් අතර අසමාන්‍ය නොවන අංශයක්‌ වන වැදි ලේ සෑහෙන ප්‍රමාණයක්‌ හිස්‌කබල හිමියා සතුව පැවැතියේය. යන දොස්‌තර හිල්ගේ ප්‍රකාශය සඳහා හේතු සාධක කරගත් මේ කරුණ සමහරවිට යුක්‌ති සහගත විය හැකිය" යන්නය.

මේ ඓතිහාසික හිස්‌ කබල හිමි තැනැත්තා ලෝකයේ අතිශයින් විරල " රණ ශූරයකු" බව හිල් වෛද්‍යවරයා මෙසේ අනාවරණය කරන ලද්දේය. මේ ඓතිහාසික හිස්‌ කබල ග්ලෝස්‌ටර් ආදිපාදවරයා විසින් 1948 දී ලංකාවට ආපසු බාර දෙන ලදුව 1954 නොවැම්බර් 26 වන දින මහනුවර මහා මළුවේ විශේෂ ස්‌මාරකයක තැන්පත් කරන ලද්දේය. කෑගල්ල 66 වැනි නිදහස්‌ උළෙල සැමරීමේදී අදිටන් කළ යුතු දෙයක්‌ ඇත. ඒ අදින් වසර 60 කට පෙරාතුව මහනුවර මහා මළුවේ ස්‌මාරකයක තැන්පත් කර ඇති ජාතික වීරවරයකුගේ එකම ජීවමාන වස්‌තුව මොනරවිල කැප්පෙටිපොළ හිස්‌ කබල වේ.

ශ්‍රී ලාංකික සියලු ජනතාව ජාතික දර්ශනයක්‌ පිළිබඳව යොමුව ඇති මොහොතක තම රට, ජාතිය ආගම හා නිදහස වෙනුවෙන් අභීතව සටන් කර දිවිපිදූ වීර කැප්පෙටිපොළ රණවිරුවාගේ හිස්‌ කබල විරාභිවාදනය දන්නා සිංහලයන් විසින් සිංහල වීර නාමාවලියේ අග්‍රගණ්‍ය ස්‌ථානයක තබා ප්‍රතාස්‌මරණය කළ යුතුව ඇත. ඒ සඳහා කළ යුතු වන්නේ මහනුවර මහ මළුවේ ස්‌මාරකයෙන් හිස්‌ කබල ඉවතට ගෙන සංරක්‍ෂණය කර කොළඹ නිදහස්‌ අනුස්‌මරණ කෞතුකාගාරයේ තැන්පත් කර මහජනතාවට ප්‍රදර්ශනය සඳහා ඉඩ සැලසීමයි. එවිට එය ජාතික වීරවරයන්ගේ නියම නිදහස්‌ අනුස්‌මරණ කෞතුකාගාරය බවට පත් වනු නියතය. එය කළ හැක්‌කේ රාජ්‍යත්වයේ විශේෂ නියෝගයක්‌ මත පමණි.

සෙංකඩගල දළදා මැඳුර ඉදිකර ඇත්තේ නොසිඳෙන ජල විලක්‌ මතුපිටද?

මහනුවර අද දැකිය හැකි ශ්‍රී දළදා මාලිගාව මහනුවර නගරයේ ඉදි වූ පස්‌වැනි දළදා මාලිගාවයි. මීට පෙර තිබූ දළදා මාලිගා හතරක්‌ දිරාපත් වීම - පරසතුරු ආක්‍රමණ නිසා විනාශ වී ඇත.

1. අද මහනුවර දක්‌නට ඇති එම නගරයේ ඉදිවූ පස්‌වැනි දළදා මැඳුර පිහිටි ස්‌ථානය ඉතා වැදගත් වෙයි. නගරයේ ඉහළම බිම්කඩ මේ අවට පැතිර ඇත. උඩවත්තකැලේ රාජකීය තහංචි කැලේ මායිමේ එය ඉදිවිය. එදා උඩවාසලවත්ත තහංචි කැලේ ඉතා විශාල ප්‍රදේශයක පැතිරී තිබූ අතර ඒ බහිරවකන්ද - ගන්නෝරුව කන්ද හරහා හන්තාන කැලෑවට ද අනෙක්‌ පැත්තෙන් ලේවැල්ල - පල්ලේකැලේ සිට රන්දෙණිගල තෙක්‌ පැතිරී ගිය පල්ලේකැලේ කැලෑවට ද සම්බන්ධ වී එකම වනරොදක්‌ ලෙස පැතිර තිබුණි. ඉංග්‍රීසි යුගයේ කෝපි වගාව සඳහා නගරය අවට වනාන්තර එළිකරන ලදුව එකම වනාන්තර විනාශ වී තැනින්තැන කුඩා වනරොදවල් ඉතිරි විය. නගරය ශීඝ්‍ර ලෙස ජනාවාස වීම නිසා ඉතිරිව තිබූ වනරොදවල් ද මිනිස්‌ ජනාවාසවලට යට විය.

2. එදා විශාල බිමක පැතිර තිබූ උඩවාසලවත්ත හෙවත් උඩවත්ත කැලෑවෙන් ගලා ආ සීතල - පිරිසිදු ජල උල්පත් රජවාසලේ - දළදා මාලිගාවේ සතර දේවාල හා නගරයේ අවශ්‍යතා සඳහා භාවිත විය.

3. එදා විශාල බිමක පැතිර තිබූ උඩවාසලවත්ත හෙවත් උඩවත්ත රක්‌ෂිතයෙන් ගැලු ඖෂධීය ගුණයෙන් යුතු සීතල ජලය යොදාගෙන ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු (ක්‍රි. ව. 1798 - 1815) දේවේන්ද්‍ර මුලාචාරියා ප්‍රධාන ශිල්පීන් යවා රජු හා රජ බිසවුන්ගේ දියනෑම සඳහා උල්පැන් පොකුණ දළදා මැඳුර ඉදිරිපිට ඉදි කළේය. ක්‍රි. ව. 1815 ඉංග්‍රීසීන් මේ වනසන ලදුව යළිත් ක්‍රි. ව. 1828 ටර්නර්ගේ සැලැස්‌මක්‌ අනුව උල්පැන් පොකුණ බදාමවලින් වසා ඒ මත කළු ගල් - ගඩොල් - දැව මිශ්‍ර දෙමහල් දැවැන්ත පුස්‌තකාලයක්‌ ඉදිකර ඇත. එය ක්‍රි. ව. 1857 විවෘත කරන ලදී. ඉංග්‍රීසීන් වසා දැමූ එම උල්පැන් පොකුණ දෙමහල් පුස්‌තකාලය එසේ ම තිබියදී මෑත කල සංස්‌කෘතික ත්‍රිකෝණය මඟින් යළිත් සාරා මතුකර ඇත. මෙම උල්පැන් පොකුණ ඒ අනුව අඩි 30 ක්‌ පමණ දිග අඩි 20 පමණ පළල අඩි 6 පමණ ගැඹුරු කැටයම් සහිත එකක්‌ විය.

4. අම්පිටිය කඳුවලින් ඇරැඹී ගලා ආ හීල්පැන්කඳුරට දුනුමඩලාව හෙවත් වාකරේ කඳුවලින් ගලා ආ ජලධාරාව ද එකතු වී අද බෝගම්බර කිරිමුහුද පිහිටි බිමේ එදා එයට පෙර පැවති ටිගොල්වෙල වෙල්යාය මැදින් හීල්පැන්කඳුර ගලා අවුත් එහි රොන්මඩ සහිත ජලය මහමළුව පහළ කොටසේ තැන්පත් කරමින් දළදා මාලිගාව නාථ දේවාලය දෙසට ගලා ගියේය. මහමළුවේ පහළ කොටසේ හීල්පැන්කඳුරෙන් ගලා ආ සරුසාර පස තැන්පත් වී වගුරු බිමක්‌ නිර්මාණය වී තිබූ අතර මෙම වගුරු බිම "අලකොළේ" යන නාමයෙන් ප්‍රසිද්ධව ඒ වගුරුබිම මත අලකොළ යායක්‌ වැවී පැතිරී තිබුණි. මේ අලකොළ යාය මුල් කොටගෙන "රාජාවලිය" පැරැණි පිටපතක බෝගම්බර කිරිමුහුද "අලකොළ වැව" යනුවෙන් හඳුන්වා ඇත.

5. අද දළදා මාලිගාව ඉදිරිපිට දක්‌නට ඇති දියඅගල ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු (ක්‍රි. ව. 1798 - 1815) දේවේන්ද්‍ර මුලාචාරියා ලවා කරවූවකි. එදා එය දළදා මාලිගාවේ සිට දැනට විනාශව ඇති බොරවැව දක්‌වා දිය අගල දිගේ බොරවේ වීදිය ඔස්‌සේ සැතපුම් කාලක්‌ පමණ දුරට ගලා ගියේය.

6. අද දළදා මැඳුර ඉදිරිපිට ඇති ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු කරවූ දිය අගලට පෙර දළදා මැඳුර ඉදිරිපිට පැරැණි දිය අගලක්‌ තිබී ඇත. උඩවත්තකැලෙන් ගැලූ ජල උල්පත් හා මහමළුව හරහා ගලා ආ හීල්පැන්කඳුරේ ජලය එකතු වී මෙම පැරැණි දියඅගල දළදා මැඳුර ඉදිරිපස සිට බොරවැව දක්‌වා ගලාගිය බව සිතිය හැක.

7. එදා දළදා මැඳුර - සෙංකඩගල නගරය වටා කඳුහෙල් - වනාන්තරවලින් පිරී තිබූ නිසා නගරයේ ගලාගිය දිය ධාරා වැඩිවිය. ඒවා පවිත්‍ර විය. කැලෑ විනාශය සමඟ ජල උල්පත් ද විනාශ වන්නට විය.

8. සෙංකඩගල නගරය මුලින්ම බිහිවූයේ ගමක්‌ වශයෙනි. ඉන්පසු යුද බලකොටුවක්‌ වශයෙනි. "අස්‌ගිරි තල්පත" හා "අස්‌ගිරි උපත" අනුව කුරුණෑගල හතරවැනි පරාක්‍රමබාහු රජු කල (ක්‍රි. ව. 1310 - 1325) මෙම බලකොටුව එම රජුගේ බෑනා වූ ශ්‍රී වර්ධනප්‍රතිරාජ විසින් ක්‍රි. ව. 1312 යුද බලකොටුවක්‌ ලෙස ඉදිකර ඇත.

9. ගම්පළ අගනුවර ව පැවති අවධියේදී ගම්පළ තුන්වැනි වික්‍රමබාහු රජුගේ (ක්‍රි. ව. 1356 - 1371) විවේකය ගතකිරීම සඳහා සන්සුන් ප්‍රියංකර පරිසරයක්‌ තිබූ සෙංකඩගල මුලින්ම නගරයක්‌ ලෙස දියුණු කර ඇත. ගම්පොළ තුන්වැනි වික්‍රමබාහු රජු මෙම නගරය ඉදිකළේ සුබ නක්‌ෂත්‍ර යෝගයක්‌ අනුවයි. නගරය සෑදීමට බිම කණින විට සුදු ඉදිබුවකු මතු වූයේ වාසනාවේ සංකේතයක්‌ ලෙසිනි. මෙම සුදු ඉදිබුවා තුන්වැනි වික්‍රමබාහු රජු විසින් පොකුණක්‌ සාදවා එයට දැමූ බව කියෑවෙයි. මෙම සුදු ඉදිබුවා සහිත පොකුණ දිගු කලක්‌ පැවති අතර පසුකල එය මත වර්තමාන දළදා මැඳුර ඉදි වූ බව එක්‌ අදහසකි. තවත් අදහසක්‌ අනුව මෙම සුදු ඉදිබුවා සහිත පොකුණ වර්තමාන බෝගම්බර කිරිමුහුද සෑදීමේදී එයට එක්‌ වී ඇත.

10. සෙංකඩගල කල ලියෑවුණු "නිදන් වදුළ" ග්‍රන්ථය අනුව දළදා මැඳුර සෑදීමේදී ඒ යට වටිනා වස්‌තුව - ඖෂධ - බලගතු ද්‍රව්‍ය යටකර ඇත. ඒවා එම ස්‌ථානයේ ආරක්‌ෂාව සඳහාය.

11. ගම්පොළ තුන්වැනි වික්‍රමබාහු රජු කල ඉදිකළ සුදු ඉදිබුවා සහිත කුඩා පොකුණ මත වර්තමාන දළදා මැඳුර ඉදිවුවා ද නැත්නම් උඩවත්තකැලේ කැලෑවෙන් ගලා ආ සීතල පවිත්‍ර ඖෂධීය ජලය පිහිටි ස්‌වභාවික කුඩා විළක්‌ මත දළදා මැඳුර ඉදිකළා විය හැක.

12. දැන් ඇති පස්‌වැනි දළදා මැඳුර මුලින්ම මෙහි ඉදිකළේ කුණ්‌ඩසාලේ අගනුවර කරගත් ශ්‍රී වීරපරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජුය. (ක්‍රි. ව. 1707 - 1739) ඒ එම ස්‌ථානයේ ආරක්‌ෂාව සඳහාය. ඒ පිළිබඳ දිගු විස්‌තරයක්‌ චූලවංශයේ දැක්‌වෙයි. බලගතු ආරක්‌ෂක ද්‍රව්‍ය නිදන් කොට ස්‌වභාවික ජල තටාකයක්‌ මැද මෙම දළදා මැඳුර නිර්මාණය කර ඇත.

13. ඕලන්ද ජාතිකයන් විසින් ක්‍රි. ව. 1765 වෑන් ඊක්‌ එල්ල කළ ඕලන්ද ප්‍රහාරයකින් දළදා මැඳුරට විශාල හානියක්‌ සිදුවිය. මේ නිසා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු

(ක්‍රි. ව. 1747 - 1782) ඕලන්දයන් විනාශ කළ දළදා මැඳුර නැවත මුළුමනින් අලුත්වැඩියා කිරීමට දිගු කාලයක්‌ ගත්තේය. යළි දළදා මැඳුර විවෘත වූයේ

ක්‍රි. ව. 1770 වෙසක්‌පුර පසළොස්‌වක දා ය.

14. මේ නිසා සමහර මූලාශ්‍රවල මෙම දළදා මාලිගාව කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු කරවූ බව සටහන් වෙයි. ඒ අර දීර්ග ප්‍රතිසංස්‌කරණය නිසාය.

15. එහෙත් "ශ්‍යාමෝසම්පදාවත" ග්‍රන්ථය කියනුයේ ඕලන්දයන් වැනසූ පැරැණි දළදා මැඳුර අසල කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු අලුත් දළදා මැඳුරක්‌ ඉදිකොට ඕලන්දයන් වැනසූ දළදා මැඳුර කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු යළි ඉදිකළ අතර ඒ අසලම අලුත් දළදා මැඳුරක්‌ කරවා දළදා හිමි පැරැණි දළදා මැඳුරෙන් ක්‍රි. ව. 1770 දළදා හිමි අලුත් දළදා මැඳුරට වැඩමවා ඇත.

16. ස්‌වභාවික විළක්‌ මැද ඉදි වූ දළදා මැඳුරේ අවට පරිසරය කැලෑ එළිවී ජනාවාස වී තෙත් බව සිඳී වියළි විය. පැරැණි ස්‌වභාවික විල් තලාව ඇත්තේ දළදා මැඳුරට යටපත්වය. දළදා මැඳුරේ මුළුතැන්ගෙය පැත්තේ කැණීම්වලදී මතු වූ ගල් කැටයම් පැරැණි ගොඩනැඟිලි කොටස්‌ කැටයම් කොටස්‌ උල්පැන්පොකුණ පැත්ත ඉදිරියේ ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇත. එහි අඩි 15 පමණ ගැඹුරු ජලය සහිත ළිඳක්‌ දැකිය හැක. මෙම ළිඳේ ජල මට්‌ටම දළදා මැඳුරට යටවූ ස්‌වභාවික විල් තටාකයේ ජල මට්‌ටම අනුව පවතින බව පිළිගැනෙයි. වෙනත් වචනවලින් කිවහොත් දළදා මැඳුර ඉදිකර ඇති පැරැණි ස්‌වභාවික ජල තටාකයේ ජලය දළදා මාලිගාවේ මුළුතැන්ගෙය පැත්තෙන් අද දැකිය හැකි පැරැණි ළිඳෙන් මතුවෙයි.

වත්තේගම හිටපු කලාප අධ්‍යාපන අධ්‍යක්‌ෂ
එස්‌. කේ. ජයවර්ධන